Veiligheid

Burgers en bezoekers van Middelburg moeten zich veilig voelen én veilig zijn. Het gaat om veiligheid in en rond het huis en in de buurt. In het grotere verband veiligheid van stad en regio. We werken onder anderen aan het tegengaan van ondermijnende criminaliteit, woninginbraken, overvallen en straatroven. Maar ook aan het voorkomen en oplossen van complexe overlastsituaties, een veilig verloop van evenementen, een veilige zeehaven en aan veiligheid binnen de digitale (Middelburgse) omgeving. Hierbij werken we veel samen met andere organisaties.

Beleidskader

Vastgestelde gemeentelijke beleidsnota's:

• Integraal Veiligheidsbeleid gemeente Middelburg 2019-2022 (2020)

• Prostitutiebeleid (beleidsnota en -regels) (2000)

• Integriteitsbeoordeling (Wet BIBOB) (2006)

• Regionaal Zeeuws Crisisplan 2018-2021 (2017)

• Victoriabeleid gemeente Middelburg (2000)

• Beleidsregel Wet maatregelen bestrijding voetbalvandalisme en ernstige overlast (Wet MBVEO) (2013)

• Beleidsregel Wet Aanpak Woonoverlast (2018)

• Beleidsregel Veiligheid bij evementen (2017)

• Nota omgaan met conventionele explosieven (2011)

• Bestuurlijke handhaving van artikel 13b Opiumwet (2014/2016)

• Regionaal Beleidsplan Politie Zeeland-West Brabant 2019-2022

Wat willen we bereiken?

Maatschappelijk effect

De burgers en bezoekers van Middelburg moeten zich veilig voelen en veilig zijn. Dat gaat het enerzijds om veiligheid in en rond het huis en in de buurt, anderzijds in het grotere verband van stad en regio.

Doelstellingen

1. Het effectief aanpakken van ondermijnende criminaliteit.

2. De weerbaarheid van Gemeente Middelburg vergroten.

3. Tegengaan van bezit en gebruik (steek)wapens door jongeren.

4. Bewustwording creëren en handvaten bieden in het tegengaan van digitale criminaliteit.

5. Voorbereid zijn op de risico's die samenhangen met de energietransitie.

Wat gaan we daarvoor doen?

Een nieuw Integraal Veiligheidsbeleid 2023-2026

Veiligheid is een belangrijk aandachtsveld van de (lokale) overheid. We willen dat onze inwoners veilig zijn en zich veilig voelen in hun buurt en daar prettig kunnen wonen. Ondernemers moeten kunnen ondernemen in een veilige gemeente en bezoekers en toeristen moeten op een veilige manier kunnen recreëren en ontspannen.

De gemeente heeft de regierol bij het ontwikkelen van het integraal veiligheidsbeleid. Wij werken daarvoor samen met onze partners in het veiligheidsdomein zoals politie, brandweer/veiligheidsregio en Openbaar Ministerie. Maar ook partners in het maatschappelijk domein spelen een belangrijke rol. Denk dan aan organisaties zoals de GGD, RUD, zorg- en welzijnsorganisaties, scholen en woningbouwcorporaties. Maar het allerbelangrijkste zijn onze inwoners en ondernemers. Inwoners en ondernemers die zich medeverantwoordelijk voelen om een bijdrage te leveren aan een veilige gemeente. Kortom, leefbaarheid en veiligheid is een verantwoordelijkheid van ons allemaal.

De gemeente voert de regie over de verschillende maatregelen die met de partners zijn afgesproken en bewaakt en bevordert een gecoördineerde, gezamenlijke aanpak. De afspraken worden vastgelegd in de nota Integraal Veiligheidsbeleid 2023-2026. In dit plan worden de strategische doelen benoemd die de gemeente op het gebied van veiligheid nastreeft en de prioriteiten die daarbij worden gesteld. Bij het schrijven van deze programmabegroting 2023 is het proces om te komen tot een nieuw Integraal Veiligheidsbeleid nog volop bezig. Eind 2022 vindt hierover politieke besluitvorming plaats. Dan is bekend aan welke veiligheidsthema's en met welke doelen de gemeente de komende vier jaar aan de slag gaat.

Prioriteiten in het veiligheidsbeleid

Gezien grote aantal thema’s binnen het veiligheidsdomein is het belangrijk dat de gemeente keuzes maakt. De gemeente kan niet alle thema's tegelijk en dezelfde aandacht geven. De keuze welke thema's prioriteit krijgen volgt uit een aantal zaken, namelijk:

• De lokale en regionale veiligheidsanalyse. De gemeente Middelburg verzamelt informatie over de veiligheidssituatie in de gemeente en de veiligheidsbeleving van inwoners. Daarbij werken we samen met de andere Zeeuwse gemeenten en de Zeeuwse veiligheidspartners.

• De afstemming met de veiligheidspartners over de veiligheidssituatie, de trends en ontwikkelingen.

• De (landelijke) veiligheidsagenda. Landelijk worden ook thema's geprioriteerd als vertaling van maatschappelijke ontwikkelingen, de maatschappelijke context en de ernst van de problematiek.

• De gemeenteraad van Middelburg bepaalt uiteindelijk de prioriteiten die een plaats krijgen binnen het integraal veiligheidsbeleid.

De prioriteiten die nu aan de gemeenteraad worden voorgesteld betreffen:

• De aanpak van ondermijning

• Uitdagingen op het snijvlak van zorg en veiligheid

• Uitdagingen op het gebied van jeugd en veiligheid. In Middelburg krijgt het bezit en gebruik van (steek)wapens door jongeren extra aandacht

• Digitale veiligheid en de aanpak van cybercriminaliteit

• Veiligheid in relatie tot de energietransitie

• De veiligheid op en rond evenementen. In Middelburg krijgt de jaarwisseling extra aandacht.

De overige thema's en onderdelen van het veiligheidsbeleid worden vanuit een ‘going concern’ gedachte opgepakt. Deze onderwerpen krijgen niet dezelfde aandacht als de hierboven genoemde thema’s. Tenslotte is het goed om te vermelden dat het veiligheidsbeleid voor vier jaar wordt vastgesteld en daarmee redelijk statisch is. Het veiligheidsdomein zelf kan juist dynamisch zijn. Dat is de afgelopen jaren nog maar eens gebleken (corona, vluchtelingen). Daarom is enige flexibiliteit noodzakelijk zodat ingespeeld kan worden op onverwachte of nieuwe ontwikkelingen. Hieronder worden de geprioriteerde thema's verder uitgewerkt.

De aanpak van ondermijning

Sinds enkele jaren staat de aanpak van georganiseerde, ondermijnende criminaliteit ook bij gemeenten nadrukkelijk op de bestuurlijke agenda. Dat is nodig omdat de boven- en onderwereld steeds meer verweven raakt. Dit heeft een ontwrichtende invloed op onze samenleving en is een aantasting van het gezag van de overheid. Ook landelijk krijgt het thema prioriteit en wordt veel geld vrijgemaakt om deze vorm van criminaliteit aan te pakken.

De afgelopen jaren hebben gemeenten veel ondernomen om ondermijning tegen te gaan:

-de samenwerking met andere partijen is geïntensiveerd en geprofessionaliseerd wat heeft geresulteerd in een netwerk en een bijbehorende organisatie: de Taskforce RIEC. ;

-projecten zijn gestart om op een gestructureerde wijze bepaalde vormen van criminaliteit en ondermijning tegen te gaan;

-investeringen in handhavingscapaciteit en opleiding en training van medewerkers.

In Zeeland komen verschillende vormen van georganiseerde criminaliteit voor. We hebben te maken met verschillende soorten criminaliteit rondom drugs (handel en doorvoer via de Zeeuwse havens). Daarnaast hebben we in Zeeland te maken met vormen van mensenhandel, fraude en witwaspraktijken.

Op drie verschillende manieren blijft de gemeente Middelburg actief binnen de aanpak van ondermijning:

• In de operatie. Gemeente Middelburg is het meldpunt voor signalen van ondermijning. Situaties waar sprake is van ondermijning worden opgespoord en aangepakt. De gemeente werkt daarbij samen met een groot aantal partners binnen het netwerk Taskforce-RIEC. Waar politie en justitie strafrechtelijk optreden, vervult de gemeente bestuursrechtelijk een rol.

• Versterken van maatschappelijke weerbaarheid. Door gericht activiteiten in te zetten op een bepaalde branche, locatie, of groep mensen wordt de weerbaarheid vergroot. Zo heeft de gemeente Middelburg een aantal jaar achter elkaar ingezet op toezicht en handhaving op bedrijventerreinen. Dit draagt er aan bij dat het voor criminelen lastiger wordt om op deze bedrijventerreinen hun criminele activiteiten uit te voeren.

• Versterken van bestuurlijke weerbaarheid. Dit betreft de positie van de gemeentelijke organisatie en het bestuur. Samen met de andere Zeeuwse gemeenten, Provincie en waterschap Scheldestromen heeft Middelburg invulling gegeven aan de Zeeuwse norm weerbare overheid. Een handelingskader dat dient als ondergrens voor een weerbare overheid in Zeeland. Deze norm is een bundeling van al bestaande (beleids)afspraken, wet- en regelgeving, handreikingen en modellen op diverse thema’s, met als overkoepelend thema: weerbaarheid.

Uitdagingen op het snijvlak van zorg en veiligheid

Het Rijksbeleid heeft een omslag gemaakt van behandeling binnen psychiatrische klinieken naar ambulante, psychiatrische zorg door begeleiding in de eigen woonomgeving. Deze omslag heeft - naast andere oorzaken zoals bezuinigingen en personeelstekorten - geleid tot een situatie waarin de psychiatrische zorg en de daarbij behorende overlastproblematiek niet meer binnen de muren van de kliniek blijft, maar zich ook manifesteert in de woon- en leefomgeving in de Nederlandse gemeenten.

Ook binnen de gemeente Middelburg ervaren we een groeiende groep inwoners met een opeenstapeling van problemen op het vlak van zorg en veiligheid. Oorzaken en gevolgen lopen vaak door elkaar heen en zijn vaak complex en structureel. We zien steeds vaker een combinatie van psychische klachten, verstandelijke beperking, verslavingen en het ontbreken van een goed functionerend sociaal netwerk rondom de persoon in kwestie waardoor mensen onvoldoende in staat zijn om hun situatie zelf te veranderen. De problematiek is vaak omvangrijk, waardoor veel partijen erbij betrokken zijn, zowel vanuit het zorg- als het veiligheidsdomein.

Uit de veiligheidsmonitor blijkt dat we al jaren een stijgende trend zien in het aantal overlastmeldingen van mensen met verward gedrag in alle Zeeuwse gemeenten, maar vooral in de vier grotere gemeenten in Zeeland, waaronder Middelburg. Diverse ontwikkelingen zijn de afgelopen jaren in gang gezet om de overlast van deze personen met een gecombineerde aanpak van preventie, zorg en repressie te bestrijden. Daarbij zijn belangrijke stappen gezet door ketenpartners naar een meer passende persoon- en probleemgerichte aanpak. Toch zien we vanuit het veiligheidsdomein nog te veel voorbeelden waarbij mensen met verward gedrag niet altijd passende zorg en/of ondersteuning ontvangen. Hierdoor kunnen zij een gevaar voor zichzelf of hun omgeving gaan vormen en overlast en veiligheidsproblemen veroorzaken. Mensen met verward gedrag veroorzaken bovengemiddeld vaak overlast en veiligheidsproblemen of zijn zelf het slachtoffer van misbruik en criminaliteit. Het aantal incidenten en meldingen met betrekking tot personen met onbegrepen gedrag stijgt, terwijl de tolerantie in de samenleving af lijkt te nemen. Mensen ervaren sneller overlast wanneer zij te maken hebben met mensen in de buurt die zich vreemd gedragen.

Uit de cijfers blijkt dat de zorg voor deze doelgroep steeds meer een veiligheidsprobleem wordt en dat de beleidsvelden zorg en veiligheid elkaar op dit onderwerp raken. De zorg bekijkt de problematiek en de aanpak daarvan vanuit het perspectief van de cliënt. De gemeente en de veiligheidspartners bekijken de problematiek ook vanuit het perspectief van de openbare orde en veiligheid in de straat, wijk en buurt. Om de geconstateerde ontwikkeling het hoofd te bieden is een hernieuwde samenwerking van politie, zorginstellingen, de gemeente, maar ook woningcorporaties nodig. Het gaat om samenwerking tussen de partijen die actief zijn in de sociale basis (zowel eerste- als tweedelijns) en in de verschillende domeinen, met het oog op een betere verbinding tussen zorg, veiligheid, sociaal domein en straf. De afgelopen periode zijn al succesvolle voorbeelden geweest op casusniveau, maar de komende jaren is het van belang dat dit ook op beleidsniveau verder wordt doorgevoerd.

Uitdagingen op het gebied van jeugd en veiligheid

Ondanks de (landelijke) afname van jeugdcriminaliteit in de afgelopen jaren is er een trend waar te nemen in het plegen van strafbare feiten door (jonge) jeugdigen/kinderen welke gepaard gaan met (dreiging met) geweld en gebruikmaking van (vuur)wapens waaronder messen. Deze trend, waarbij de intensiteit/gewelddadigheid toe neemt, verspreidt zich ook binnen Zeeland waaronder in onze gemeente. De bestrijding van deze trend is een complex proces dat integraal aangepakt dient te worden. Partijen als scholen, verenigingen en zeker ook de ouders/verzorgers spelen hierin (naast politie, justitie, jongerenwerk en gemeenten) een belangrijke rol.

In korte tijd zijn we op Walcheren geconfronteerd met verschillende incidenten waarbij gebruik werd gemaakt door steekwapens door vaak zeer jonge mensen. Nog voor deze incidenten gebeurden heeft de gemeenteraad van Middelburg opdracht gegeven aan het college van Burgemeester en Wethouders voor het opstellen van een plan van aanpak om het bezit en gebruik van (steek)wapens door jonge mensen in Middelburg tegen te gaan. Inmiddels is een start gemaakt met de uitvoering van dat plan. De komende jaren wil Gemeente Middelburg met alle partners in het veiligheidsdomein aan dit plan werken. Het plan van aanpak kent een opbouw langs drie lijnen, namelijk bewustwording en preventie, vroegsignalering en een persoonsgerichte aanpak. Daarnaast is de gemeente Middelburg toegetreden tot een landelijk netwerk van gemeenten, ministeries, CCV en andere veiligheidspartners. Het bezit en gebruik van (steek)wapens door jongeren is geen Middelburgs probleem, maar een breed maatschappelijk probleem waar veel verschillende gemeenten mee worstelen. Door samen op te trekken kunnen gemeenten en andere veiligheidspartners leren van elkaar.

Sinds de coronacrisis zijn de klachten rondom jeugdoverlast (als bijvoorbeeld overlast van hangjongeren) landelijk bijna verdubbeld. Ook in Middelburg is deze toename van jeugdoverlast merkbaar. De overlast van jeugd in verschillende wijken en dorpen van onze gemeente zorgt voor hinder en gevoelens van onveiligheid bij bewoners, bezoekers en ondernemers. Om de jeugdoverlast met name in de wijk Dauwendaele aan te pakken is in 2020 het project "Nieuw Perspectief" opgestart. Dit project wordt integraal met veel verschillende partners uitgevoerd via een oplossingsgerichte aanpak en een persoonsgerichte aanpak. Met name bij de persoonsgerichte aanpak zijn medewerkers van het cluster openbare orde en veiligheid nauw betrokken. In 2023 willen we beoordelen of en op welke wijze de persoonsgerichte aanpak zoals wordt toegepast in 'Nieuw perspectief' ook op andere situaties kan worden toegepast. Daarnaast wordt de jeugdoverlast in andere wijken en dorpen via integrale samenwerkingen met bijvoorbeeld politie, jongerenwerkers, wijkmanager en ook ondernemers aangepakt. Per situatie wordt een integraal plan van aanpak gemaakt met daarin de benodigde acties om de overlast te stoppen.

Digitale veiligheid en de aanpak van cybercriminaliteit

Digitalisering van de maatschappij leidt helaas tot een ongewenst gevolg: cybercrime. Wat begon als tamelijk amateuristisch opgezette virussen en phisingberichten, ontwikkelt zich in rap tempo steeds verder. Internetfraude en verschillende digitale aanvallen op cruciale computersystemen, met enorme economische schade als gevolg, zijn hier voorbeelden van. Ook op individueel niveau door pinpas fraude, what's-app fraude en babbeltrucs in de digitale omgeving wordt deze vorm van criminaliteit steeds zichtbaarder en voelbaarder. Wat de bevoegdheden van de gemeente in het algemeen en van de burgemeester in het bijzonder zijn, is onderwerp van een landelijke voortdurende zoektocht. Daarnaast gaat cybercrime over mondiale grenzen en is het zoeken naar een juiste lokale aanpak. De rol van de gemeente is vooral gericht op preventie en bewustwording. Het optreden als "makelaar" om acties en initiatieven aan elkaar te koppelen is hierin speerpunt van het cluster. Preventieve acties en bewustwordingscampagnes worden ook in 2023 gedeeld en waar nodig worden trainingen of bijeenkomsten gefaciliteerd. Daarnaast heeft de gemeente uiteraard de taak te zorgen voor een goede cybersecurity binnen de eigen gemeentelijke organisatie.

Veiligheid in relatie tot de energietransitie

In onze samenleving is sprake van een spanningsveld tussen de beperkt beschikbare ruimte, de economische activiteiten met bijbehorende risico’s en de daaromheen liggende woon- en leefomgeving. Het is aan de overheid om kaders te stellen en maatregelen te treffen tegen de risico’s die elke dag voortkomen in de leefomgeving. De Omgevingswet die naar alle waarschijnlijk in werking treedt op 1 januari 2023 biedt met de Omgevingsvisie en het Omgevingsplan nieuwe kansen. Zo biedt het de overheid de mogelijkheid om binnen wettelijke kaders, invulling te geven aan beleidsregels voor externe veiligheid.

Zeeland is het voor wat betreft externe veiligheid het tweede risicogebied van Nederland door de aanwezigheid van een kerncentrale, havens, spoor, wegen en grote bedrijven in combinatie met de bijzondere geografische ligging. Omdat risico’s niet uit te sluiten zijn, is het van belang dat onze inwoners, ondernemers en de overheid zelf voldoende voorbereid zijn op incidenten. Daarnaast is scherpe vergunningverlening en krachtig toezicht en adequate handhaving onmisbaar in de veiligheidsketen.

Op het gebied van duurzaamheid is in de leefomgeving de afgelopen jaren veel veranderd. De elektrische fiets was nog nooit zo populair en ook zijn steeds meer elektrische auto’s, laadpalen en zonnepanelen in de bewoonde omgeving te vinden. De oorlog in Oekraïne zorgt ervoor dat we geconfronteerd worden met een versnelde wens om ‘van het gas af’ te gaan. Bij al deze ontwikkelingen moet aandacht zijn voor de risico’s die met deze veranderingen gepaard gaan. Elektrische auto’s die moeilijk zijn te blussen en woningbranden die ontstaan door technishe problemen bij de toepassing van zonnepanelen zijn enkele voorbeelden van deze risico's. In de huidige tijd blijven wet- en regelgeving op het gebied van bouw achter bij de snelle ontwikkelingen. De nieuwe risico’s zijn nog niet voldoende meegenomen in planvorming en wet- en regelgeving.

De veiligheid op en rond evenementen

Een veilige woon- en leefomgeving is gediend met het veilig verlopen van (grootschalige) evenementen. In het proces van vergunningverlening is veiligheid een belangrijk onderdeel. Sinds 2019 is het verplicht voor organisatoren van grotere evenementen dat zij, conform de beleidsregel "Veiligheid bij evenementen", een veiligheidsplan hebben. De optimalisatie van de kwaliteit van deze veiligheidsplannen is een voortdurend proces om met elkaar te zorgen voor veilige evenementen. De organisatoren worden hierbij, indien gewenst en noodzakelijk, ondersteund door de gemeente.

Een evenement dat specifieke aandacht behoeft is de jaarwisseling. In de afgelopen jaren is een aanzienlijke hoeveelheid ambtelijke capaciteit gestopt in de voorbereidingen en uitvoering van een veilig verloop van de jaarwisselingen. Dit met wisselend succes. De jaarwisseling van 2021 op 2022 kende een onrustig verloop, met name in de kern Arnemuiden.

Invulling van de financiële ruimte/keuzes nieuw beleid

1. Digitale veiligheid en aanpak cybercrime

Digitale veiligheid en de aanpak van cybercrime is één van de speerpunten in het nieuwe Integraal Veiligheidsbeleid. De gemeente wil daarom ruimte vrijmaken in de begroting om jaarlijks een bijdrage te kunnen leveren aan bewustwording en weerbaar maken van de Middelburgse samenleving tegen deze groeiende vorm van deze criminaliteit.

2. Inrijbeveiliging

Door verschillende incidenten in de afgelopen jaren op verschillende plaatsen, is het nodig om plaatsen waar veel mensen bij elkaar komen af te schermen voor gemotoriseerde voertuigen. Tot 2022 had Middelburg een systeem met bollards die omhoog gezet konden worden om voertuigen tegen te houden. Dit systeem is in 2022 vervangen door een systeem waarbij kentekens worden gecheckt. Daarom moet voortaan een alternatieve inrijbeveiliging worden neergezet bij diverse evenementen in de Middelburgse binnenstad. Dit is een preventieve taak om de veiligheid bij evenementen te vergroten.

3. Voorbereiden jaarwisseling

De ervaring leert dat de jaarwisseling op enkele plaatsen in de gemeente Middelburg onrustig verloopt. Groepen mensen, veelal jongeren, grijpen de jaarwisseling aan om - vaak onder invloed van alcohol en/of drugs - te rellen of spullen te vernielen. Ook wordt de confrontatie gezocht met het bevoegd gezag. De gemeente Middelburg investeert in de voorbereiding op en de inzet van preventieve maatregelen om dit gedrag te voorkomen.

4. Zeeuwse norm weerbare overheid

Ook de gemeente Middelburg heeft in 2022 de intentieverklaring getekend waarin wordt gesteld dat aan de Zeeuwse norm voor een weerbare overheid zal worden voldaan. De norm is een handelingskader dat kan dienen als ondergrens voor een weerbare overheid in Zeeland. Deze norm is een bundeling van al bestaande (beleids-)afspraken, wet- en regelgeving, handreikingen en modellen op diverse thema’s, met als overkoepelend thema: weerbaarheid.

Om te kunnen voldoen aan deze norm is de gemeente Middelburg een project gestart om de verschillende onderdelen van de norm te implementeren. Op onderdelen zal ook financieel geïnvesteerd moeten worden. De norm heeft blijvende aandacht nodig omdat de norm een dynamisch karakter heeft. De deelnemers voelen de noodzaak om de lat steeds weer iets hoger te leggen. Daarnaast is het zaak om steeds opnieuw aandacht te vragen voor een weerbare overheid. Dit geldt zowel binnen de organisatie als met de partners waarmee de gemeente samenwerkt.

Beleidsindicatoren

Wat mag het kosten?