Sociaal Domein

Binnen ons sociaal domein is een omvorming nodig naar een financieel houdbare situatie, waarbij uiteraard passende zorg geleverd wordt. In november 2019 werd een actieplan gepresenteerd, met een taakstelling binnen het sociaal domein. De noodzaak werd in 2020 alleen maar duidelijker, toen bleek dat de werkelijke financiële resultaten van 2019 slechter waren dan verwacht.

Met de beste bedoelingen is er de laatste jaren invulling gegeven aan de gedecentraliseerde zorgtaken. Hierbij is een focus komen te liggen op zo goed mogelijk zorg te leveren, en nam de gemeente Middelburg de zorgplicht heel ruim omvattend op. Daarbij hebben we ook te maken met diverse gevolgen van de marktwerking. De financiële situatie zorgt ervoor dat we terug moeten pakken op de essentie van de Jeugdwet, de Wmo en de Participatiewet.

De gemeente moet passende hulp aanbieden wanneer dat nodig is. Hierbij mag waar mogelijk, ook een beroep gedaan worden op de zelfredzaamheid van de inwoners en de omgeving. Daarnaast moet er scherper en meer frequent gekeken worden of de zorg effectief is, en of de zorg wel een taak is van de gemeente, of bijvoorbeeld de scholen, of de zorgverzekeraars.

Zoals gezegd heeft de transformatie naar een situatie waarop de passende zorg geleverd wordt aan degene die het echt nodig hebben, binnen de financiële kaders van de gemeente, de top prioriteit. Dit programmaonderdeel van de begroting kent derhalve een andere insteek en zal de indeling van ringen volgen die ook in het actieplan sociaal domein staan.

Ring 1 - Geïndiceerde zorg: Jeugdwet, Wmo, Participatiewet en armoedebeleid

Ring 2 - Sociaal domein collectief: Preventie, welzijn, algemene voorzieningen

Ring 3 - Sport, cultuur en onderwijs

Ring 4 - Ondersteunende functies: o.a. toegang (TIM), Veilig Thuis, gecertificeerde instellingen, Inkooporganisatie jeugdhulp Zeeland

Dit programma kent, gezien de situatie, een zakelijkere insteek dan normaal. Dat wil echter niet zeggen dat we bij de transformatie geen oog hebben voor het menselijk aspect, zeer zeker niet. De transformatie zoekt juist een balans tussen het zorgaspect en het financiële aspect, wat op dit moment ontbreekt.

Beleidskader

Vastgestelde gemeentelijke beleidsnota's:

• Pentekening: ‘het klantproces op Walcheren in het sociaal domein’ (Porthos)

• Beleidsnotitie ‘Doelgroepenvervoer op Walcheren’ 2014

• Beleidsplan Zorg voor jeugd 2015 - 2017

• Regiovisie Beschermd Wonen, Maatschappelijke Opvang, Veilige Opvang 2018

• Beleidsplan Orionis 2015-2018

• Beleidsplan Integrale Schuldhulpverlening 2016-2020

• Beleidsplan Armoedebeleid Walcheren 2015-2018

• Beleidsplan integratie en huisvesting vergunninghouders

• Actieplan Sociaal Domein (2020)

Wat willen we bereiken?

In de kwartaalrapportages sociaal domein kunt u de laatste stand van zaken lezen op het gebied van de doelen van het actieplan. Omdat ze allemaal bijdragen aan het totale doel van het behalen van de taakstelling van het sociaal domein is dit de enige indicator die we voor 2021 in de begroting opstellen. Voor overige indicatoren verwijzen we u naar de kwartaalrapportages.

Wat gaan we daarvoor doen?

Ring 1 - Geïndiceerde zorg: Jeugdwet, Wmo, Participatiewet en armoedebeleid

Wmo

De Wmo 2015 heeft als belangrijkste doel dat mensen zo lang mogelijk thuis kunnen blijven wonen en kunnen deelnemen aan het dagelijkse leven.

Bij de uitvoering van de Wmo 2015 staat de eigen verantwoordelijkheid van mensen voorop. Wat kan iemand zelf (nog) doen of regelen? Voor welke zaken kan hij ondersteuning krijgen van iemand uit de eigen omgeving? Pas als iemand zelf geen hulp kan regelen, kan hij volgens de Wmo 2015 een beroep doen op ondersteuning vanuit de gemeente.

In 2021 gaat de gemeente Middelburg verder met het bewerkstelligen van de omslag die in 2020 al is ingezet, waarbij eerst gekeken wordt naar de eigen verantwoordelijkheid / zelfredzaamheid van iemand en zijn omgeving en daarna pas ondersteuning wordt geboden. Die ondersteuning zal passend moeten zijn, en er zal via evaluaties steeds getoetst moeten worden op die passendheid.

Bij geëscaleerde zorg (18+) willen we Inwoners met complexe zorgvragen in de gelegenheid stellen zo snel mogelijk weer deel te nemen aan de samenleving. Dit door de inzet van maatschappelijke opvang of beschermd- of voorzieningen voor begeleid wonen.

De doelen voor Wmo 2021 zijn:

1. Herzien van Beleid op minimaal de volgende onderdelen:

   • Huishoudelijke hulp & huishoudelijk zorg

   • Vervoer

   • Hulpmiddelen

   • Begeleiding

   • Dagbesteding

2. Organiseren van een passend en samenhangend aanbod van algemene Wmo-voorzieningen en van maatwerk Wmo-voorzieningen

3. Bij geëscaleerde zorg (18+) Samen met de regiogemeenten, de decentralisatie van beschermd wonen en maatschappelijke opvang voorbereiden.

Jeugd

Jeugdigen hebben het recht om gezond en veilig op te groeien tot zelfredzame volwassenen binnen hun sociaal netwerk. Daarbij moet wel goed gekeken worden waar de verantwoordelijkheden van de gemeente ophouden en bijvoorbeeld bij scholen, de zorgverzekeraars, of de Jeugdigen en het gezin zelf ligt. Tevens moet via (tussentijdse) evaluaties gekeken worden of de ontvangen jeugdhulp nog passend is.

Waar jeugdigen worden bedreigd in hun opgroeisituatie, wordt er tijdig en effectief ingegrepen in het gezin (geëscaleerde zorg 18-).

De doelen voor Jeugd 2021 zijn:

1. De Praktijkondersteuner Huisarts (POH) uitbreiden, en afspraken te maken met zorggroep huisartsen en daardoor de instroom via medisch verwijzers te beperken

2. Versterken samenwerking tussen lokale teams en partners uit de jeugdbeschermingsketen (Veilig Thuis, GI’s en Raad voor de Kinderbescherming). Opbrengsten project Vaart in Veiligheid implementeren.

Participatie & Armoedebeleid

We willen dat er meer mensen werk vinden. Zowel mensen met een korte als een lange afstand tot de arbeidsmarkt. En ook mensen met een arbeidsbeperking.

Mensen die niet genoeg geld hebben om in eigen levensonderhoud te voorzien, ontvangen financiële bijstand op grond van de Participatiewet. Wanneer er kosten zijn die mensen niet uit eigen middelen kunnen betalen, deze kosten uit bijzondere omstandigheden voortkomen en bovendien noodzakelijk zijn, kan individuele bijzondere bijstand verstrekt worden.

Verder is er een gemeentelijk armoedebeleid om inwoners (alleenstaanden en gezinnen) een financiële ondersteuning te bieden. Op die manier kunnen zij kunnen meedoen in de samenleving en komen ze niet in een achterstandssituatie.

Een belemmering bij arbeidsparticipatie zijn (problematische) schulden. Daarom is het van belang om (problematische) schulden te voorkomen of op te lossen. Mensen zijn zelf verantwoordelijk voor het oplossen van de schulden, maar als dat niet lukt, kunnen ze bij de gemeente terecht (Wet gemeentelijke schuldhulpverlening). De gemeente zet met haar partners in op integrale schuldhulpverlening om daarmee de duurzame effectiviteit te vergroten. Daarbij is vroegsignalering een belangrijk instrument om (problematische) schulden te voorkomen. Om deze reden hebben we het Meldpunt Geldzorgen Walcheren opgericht. Deze zetten we in de vorm van een pilot heel 2021 voort. Het meldpunt vormt zo de basis van waaruit vroegsignalering verder wordt ontwikkeld.

De uitvoering van het aan het werk helpen van mensen, het (tijdelijk) financieel ondersteunen van mensen en de wettelijke taken t.a.v. het helpen bij het oplossen van schulden ligt primair bij Orionis Walcheren. Daarbij wordt met andere partijen en gemeentes samengewerkt. Ook gaan we werken aan een meer integrale aanpak met de andere onderdelen binnen ring 1, vooral de Wmo.

Kenmerkend aan de Participatiewet is dat de uitvoering beperkt beïnvloedbaar is en de kosten moeilijk te beheersen. De gemeente blijft streven naar een uitvoering zonder tekorten.

De doelen voor participatie en armoedebeleid voor 2021 zijn:

1. Uitvoering geven aan de Kadernota en de uitkomsten van de Quick Scan onderzoek Orionis Walcheren. In 2021 worden de volgende accenten gelegd:

   • Invulling van de beleidsregisserende rol

   • Rendement en bedrijfsconcept van het Werkleerbedrijf

   • Toekomstbestendige organisatie integraal sociaal domein

2. Het minimabeleid eenduidiger, efficiënter inrichten

3. Vroegsignalering schulden steeds meer inbedden met als doel minder instroom in gemeentelijke- en wettelijke schuldhulpverlening

Ring 2 - Sociaal domein collectief: Preventie, welzijn, algemene voorzieningen

Een speerpunt uit het actieplan Sociaal Domein is om te investeren in voorliggende voorzieningen door het versterken van preventieve inzet en het uitbouwen van algemene voorzieningen. Onze ambitie is een sterke sociale basis zodat bewoners meer voor zichzelf, voor elkaar en voor Middelburg kunnen betekenen.

De inzet is gericht op het enerzijds ombuigen van geïndiceerde voorzieningen naar voorzieningen die voor iedereen toegankelijk zijn waar geen toestemming nodig is van de gemeente of een andere wettelijke verwijzer, zoals de huisarts of een gecertificeerde instelling. Anderzijds is de inzet gericht op initiatieven die een duidelijke bijdrage leveren aan preventie. Zowel de voorliggende voorzieningen als de bredere inzet op preventie staan beschreven in actielijn 2 van het actieplan.

Gemeenten kunnen (veel) kosten besparen door ervoor te zorgen dat mensen helemaal geen zorg nodig hebben vanuit de Wmo of Jeugdwet. De verwachting is dat met een voorportaal meer zorg en ondersteuning vanuit het voorliggend veld ingezet kan worden, waardoor de inzet op geïndiceerde voorzieningen kan worden voorkomen of uitgesteld en als gevolg daarvan leidt tot een afname van het beroep op dure specialistische zorg. Het inrichten van een voorportaal, en de afname van de geindiceerde voorzieningen vanwege meer inzet in het voorliggend veld staan beschreven in actielijn 3 van het actieplan.

De doelen voor Ring 2 voor 2021 zijn:

1. Ombuigen van geïndiceerde voorzieningen naar algemeen toegankelijke voorzieningen

2. Bredere inzet op preventie

3. Afname geïndiceerde voorzieningen, minder zware zorg (eerder probleem oplossen) en meer inzet voorliggend veld (Wmo en Jeugd en participatie)

Ring 3 - Sport, cultuur en onderwijs

Hierbij verwijs ik u naar de respectievelijke programma’s elders in deze begroting.

Ring 4 - Ondersteunende functies: o.a. toegang (TIM), Veilig Thuis, gecertificeerde instellingen, Inkooporganisatie jeugdhulp Zeeland

Hoewel in het actieplan gesproken wordt over ondersteunende functies is uitvoerende functies meer passend. Zij moeten uitvoering geven aan het nieuwe beleid en zijn derhalve belangrijke partners, of een belangrijke afdeling van de gemeente, in het geval van TIM. Het optimaliseren van processen, alsmede het efficiënter inrichten van instellingen of beter gebruik maken van de mogelijkheden, moet bijdragen een het behalen van de taakstelling van het actieplan

De doelen voor Ring 4 voor 2021 zijn:

1. Optimaliseren van processen, organisaties en samenwerkingsverbanden

2. TIM: uitvoering geven aan beleid d.m.v. (her)indicaties en evaluaties volgens nieuwe beleidsregels.

Effecten maatregelen financieel herstelplan

In het financieel herstelplan staat bij opgave 2 een uiteenzetting van de geplande bezuinigingen binnen het sociaal domein. Deze uiteenzetting is gebaseerd op het actieplan sociaal domein van 2019, maar met nu een verhoogde vastgestelde taakstelling.

In 2020 zijn we gestart met de voorbereidingen op alle onderdelen, waarbij we toewerken naar een besluit per onderdeel om vervolgens de respectievelijke maatregel te implementeren. Deze maatregelen gelden zowel voor nieuwe zorgaanvragen van inwoners, als voor huidige zorggebruikers (via evaluaties). Het uitgangspunt blijft hierbij dat inwoners passende zorg krijgen. Niet meer of langer dan noodzakelijk, maar ook niet minder of korter. Een goede en duidelijke communicatie over de (eventuele) veranderingen voor inwoners is hierbij essentieel. De eventuele overgangsperiode heeft ook onze aandacht zodat niemand tussen wal en schip gaat vallen.

Ook gaan we natuurlijk de gesprekken aan met de diverse belanghebbenden binnen het sociaal domein. Van externe verwijzers tot zorgaanbieders, van andere gemeentes tot aan het rijk, en vele anderen. We hebben allen een gemeenschappelijke opdracht voor de inwoners: "passende zorg leveren, binnen een passend budget". Met zorgaanbieders gaan we de (on)mogelijkheden bespreken van de te nemen maatregelen, en gaan we kijken hoe we elkaar kunnen helpen bij de implementatie. Huisartsen (externe verwijzers) willen we door middel van praktijkondersteuners en het beter informeren over de voorliggende voorzieningen helpen in het doorverwijzen naar de passende zorg voor de inwoners. We gaan kijken hoe andere gemeentes succesvol bepaalde maatregelen hebben doorgevoerd. Tenslotte gaan we verder met onze lobby richting het rijk om ook het passend budget te regelen.

Maar de belangrijkste belanghebbende zijn de inwoners. Zij zullen het zeker gaan merken, dat valt helaas niet te voorkomen. De oplossing van de zorgvraag staat hierbij centraal, waarbij in eerste instantie gekeken gaat worden naar wat de inwoners en hun eigen netwerk zelf kunnen. Indien dat niet voldoende blijkt kan er gebruik gemaakt worden van hulp uit het voorliggend veld, waarbij de geindiceerde zorg een vangnet is voor als dat ook niet voldoende blijkt te zijn. Deze transformatie is het hoofddoel van het actieplan sociaal domein. De focus ligt op het inrichten van deze nieuwe manier van werken, en het versterken van het voorliggend veld. Daarnaast moeten we ook werken aan een mentaliteits- en cultuurverandering bij alle betrokkenen om dit succesvol te realiseren.

Het actieplan heeft als titel: "besparen door te vernieuwen". Alleen wanneer wij op alle onderdelen de verandering in zetten, en daarbij samenwerken met alle belanghebbenden kunnen wij die verandering tot stand brengen.

Tabel maatregelen financieel herstelplan

1. ¹ nr 26: Conform raadsbesluit financieel herstelplan - 30 september 2020

Beleidsindicatoren

Wat mag het kosten?