Volksgezondheid en milieu

Preventie speelt een steeds grotere rol in het landelijke gezondheidsbeleid, onder andere via het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) en het Integraal Zorgakkoord (IZA). Deze akkoorden versterken elkaar en richten zich op een gezonde generatie in 2040 en toegankelijke, betaalbare zorg. Middelburg werkt hierin samen met partners zoals de GGD, zorgverzekeraars en zorgaanbieders.

We hanteren een brede aanpak waarbij gezondheid wordt meegenomen in alle relevante beleidsdomeinen, de zogeheten Health in All Policies-benadering. Gezondheid raakt niet alleen het sociaal domein, maar ook het ruimtelijk domein. Dankzij de veranderingen in het sociaal domein en de Omgevingswet kunnen we gezondheid steeds beter verbinden met andere gemeentelijke taken.

Beleidskader

Vastgestelde gemeentelijke beleidsnota's:

• Plan van aanpak Brede SPUK

• Preventie- en Handhavingsplan 2023-2026

• Omgevingsvisie Middelburg 2050

• Middelburgs model "Inhoudelijk kader transformatieproces ‘Beweging naar voren’ "

• Klimaatbestendige Middelburgse samenleving 2018-2050

• Uitwerking afvalbeleid Middelburg na pilotfase (2020 t/m 2027)

• Regionale Energie Strategie Zeeland 1.0 (2021 vastgesteld)

• Transitievisie Warmte (vastgesteld in 2021)

• Regionale Structuur Warmte Zeeland (vastgesteld in 2021)

• Groenbeleidsplan Gemeente Middelburg 2016–2026

• Stedelijk Waterprogramma 2021-2030

Wat willen we bereiken?

Maatschappelijk effect - Volksgezondheid

Preventie op het gebied van gezondheid heeft de afgelopen jaren een grotere rol gekregen in landelijke regelingen als GALA en het IZA. In het IZA worden op regioniveau afspraken gemaakt met als doel de zorg voor iedereen toegankelijk, kwalitatief en betaalbaar te houden. De ambitie van het GALA is een gezonde generatie in 2040 en richt zich voornamelijk op de lokale samenwerking. Deze akkoorden hebben veel overlap en versterken elkaar. Samen met diverse partijen, waaronder de GGD, zorgverzekeraar en zorgaanbieders wordt samengewerkt om de doelen vanuit de akkoorden te halen.

We pakken de gezondheidsvraagstukken vanuit een breed perspectief aan, waarbij we de verschillende domeinen overstijgen. Deze aanpak staat ook wel bekend als de ‘Health in All Policies-benadering’. Dit houdt in dat gezondheid in alle beleidsdomeinen wordt meegewogen. Gezondheid heeft veel raakvlakken met de rest van het ‘sociaal domein’ (Jeugdwet, Wmo, Participatiewet), maar ook met het ruimtelijk domein (gezonde leefomgeving, wonen). Door de veranderingen in het sociaal domein (2015) en de Omgevingswet (2024) hebben we meer mogelijkheden om gezondheidstaken te verbinden met andere taken van de gemeente (sociaal, ruimtelijk, handhaving).

Maatschappelijk effect - Milieu

Een gezonde, duurzame samenleving en leefomgeving en een duurzame ontwikkeling van de gemeente.

Doelstelling - Volksgezondheid

Speerpunt van ons beleid is de zogenaamde ‘beweging naar voren’, waarbij we streven naar een uitgebreid aanbod van voorliggende voorzieningen. Binnen onze gemeente streven we naar het verschuiven van de focus van een curatieve aanpak (genezing) naar een preventieve en amplitieve (versterking) strategie. Hiermee willen we niet alleen gezondheidsproblemen voorkomen, maar ook actief bijdragen aan een verbetering van de algehele levenskwaliteit van onze inwoners. De sleutel tot deze beweging is een sterke verbinding tussen het medische, sociale en fysieke domein. Door intensieve samenwerking tussen deze domeinen kunnen we vroegtijdig signaleren en ingrijpen, waardoor we problemen bij de bron aanpakken. Dit vraagt om een geïntegreerde aanpak, waarbij professionals uit verschillende sectoren samen werken aan een gemeenschappelijk doel: een gezonde en veerkrachtige gemeenschap.

Doelstellingen - Milieu

1. Voorzien in de behoeften van de huidige generaties, zonder de mogelijkheden van toekomstige generaties te beperken om gezond en goed te kunnen leven.

2. Energieneutraal en klimaatadaptief in 2050.

3. Minder afval en meer hergebruik van grondstoffen.

Wat gaan we daarvoor doen?

Volksgezondheid

Positieve gezondheid: een brede blik op gezondheid

Middelburgse inwoners gezond maken én houden

De GGD Zeeland geeft namens de dertien Zeeuwse gemeenten uitvoering aan de wettelijke taak op het gebied van preventief gezondheidsbeleid, zoals beschreven in de Wet publieke gezondheid. De GGD voorziet vanuit beschikbare gezondheidscijfers en onderzoekgegevens de gemeente met (onderbouwde) inzichten. Zij vertalen deze naar benodigde interventies en/of regionale en lokale projecten op volksgezondheidsthema’s.

De lokale samenwerking tussen het medisch en het sociaal domein versterken

Het is essentieel dat partners elkaar beter weten te vinden en effectief samenwerken. Als gemeente nemen wij een faciliterende rol op ons, waarbij we verbindingen leggen tussen verschillende partijen en hen ondersteunen in hun samenwerking. We zetten in op het door ontwikkelen van de lokale samenwerking tussen het medisch/zorgdomein en het sociaal domein. Dit willen we bereiken door o.a. het verder uitrollen Welzijn op Recept, Kerngezond en de andere ketenaanpakken waar ook een directe relatie ligt met de 1^e lijn (huisartsenzorg). Het gedachtegoed van ‘Kerngezond’ wordt onderzocht.

Gezonde keuze is de makkelijke keuze

Als gemeente willen we dat de gezonde keuze de makkelijke keuze is. Daarom ondersteunen we de JOGG-aanpak, die zich richt op alle kinderen en jongeren van -9 maanden tot en met 23 jaar. JOGG maakt de leefomgevingen waarin zij zich bevinden (thuis, school, buurt, sport, vrije tijd, werk en social media) gezonder door te werken aan essentiële voorwaarden. De belangrijkste thema’s waar we ons (blijvend) op in zetten zijn: Bewegen, Gezond Gewicht, Mentale Gezondheid, Water drinken en Rookvrij.

Implementatie van de vijf ketenaanpakken

De afspraken uit zowel IZA als GALA komen samen in de inrichting van vijf verschillende ketenaanpakken, zijn gericht op verschillende doelgroepen, van jong tot oud.

1. Ketenaanpak Gecombineerde Leefstijlinterventie (GLI) voor volwassenen met overgewicht en obesitas:

   • Het bevorderen van een gezonde leefstijl en het terugdringen van overgewicht en obesitas bij volwassenen.

2. Ketenaanpak voor kinderen met overgewicht en obesitas:

   • Het aanpakken van overgewicht en obesitas bij kinderen op jonge leeftijd om gezondheidsproblemen op latere leeftijd te voorkomen.

3. Ketenaanpak valpreventie bij ouderen:

   • Het verminderen van het aantal valincidenten bij ouderen en daarmee de gevolgen zoals botbreuken en ziekenhuisopnames.

4. Ketenaanpak Welzijn op Recept:

   • Het verbeteren van het welzijn van mensen met psychosociale problemen door hen door te verwijzen naar welzijnsactiviteiten in plaats van medische behandelingen.

5. Ketenaanpak Kansrijke Start:

   • Het bieden van een goede start voor alle kinderen door aandacht te besteden aan de gezondheid en het welzijn van aanstaande ouders en jonge gezinnen.

Voor iedere ketenenaanpak is een naadloze aansluiting tussen het medische en sociaal domein nodig en vraagt dit om domeinoverstijgende samenwerking.

Meer inzet van digitale tools

We willen (nog) meer gaan inzetten op intensiever gebruik van digitale tools om de zorg en ondersteuning voor onze inwoners te verbeteren. Het gebruik van digitale hulpmiddelen wordt steeds meer de norm in onze dienstverlening. Een belangrijke stap hierin is de start van de pilot Evie, een digitaal platform dat helpt bij het monitoren en ondersteunen van mentale gezondheid.

Verkennen ‘dementievriendelijke stad’

We streven naar een inclusieve gemeenschap waar mensen met dementie en hun mantelzorgers zich ondersteund en begrepen voelen, waardoor hun kwaliteit van leven aanzienlijk verbetert. We trainen gemeentelijke medewerkers en lokale ondernemers en verbeteren de openbare ruimte om deze toegankelijker te maken voor mensen met dementie. Via de wijknetwerken bespreken we signalen, knelpunten en goede voorbeelden (leernetwerken). De communicatie wordt verzorgd door en voor inwoners, wat bijdraagt aan het vergroten van het bewustzijn over dementie.

Uitvoeren wettelijke taken WPG

Tevens heeft de gemeente een aantal wettelijke taken vanuit de Wet publieke gezondheid (WPG). Deze taken heeft de gemeente Middelburg grotendeels belegt bij de GGD Zeeland.

Milieu

Middelburgse Visie Milieu

“Duurzaamheid” loopt door alle beleidsvelden heen. Er kan onderscheid gemaakt worden in de volgende thema's:

1. Klimaat en Energie

2. Duurzame Gemeentelijke Organisatie

3. Bodem

4. Klimaatadaptatie en duurzaam watersysteem

5. Klimaatbestendig groen in de Woonomgeving

6. Geluid en Lucht

7. Externe Veiligheid

8. Afval

9. Verkeer en Vervoer

10. Een leefbare fysieke ruimte

11. Bedrijven

1. Klimaat en Energie

Strategisch project KEC (Klimaatadaptatie, Energietransitie en Circulariteit)

Klimaat en Energie valt samen met Circulariteit onder het strategische project KEC. Begin 2025 is het Actieprogramma KEC met uitvoeringsagenda vastgesteld. In 2026 wordt verdergegaan met de uitvoering van het KEC actieplan. Klimaat en energie vormt een van de vier gedeelde opgaven in Middelburg. Zowel ons eigen beleid o.a. de milieuvisie en Omgevingsvisie als de Regionale Energie Strategie (RES) Zeeland hebben als doel om in 2050 volledig energieneutraal te zijn en te streven naar een duurzaam gebouwde omgeving. Een omgeving die voorziet in de huidige behoefte, maar ook (economische) waarde heeft in de toekomst. De uitvoering van het strategisch project KEC en de RES is een doorlopende taak. Hieronder volgt een opsomming aan welke projecten en acties wordt gewerkt.

CO2 neutraal in 2050

In het nationaal Klimaatakkoord (KA) staat hoe we in Nederland de mondiale klimaatafspraken van Parijs vertalen naar beleid en uitvoering. Zeeland draagt, net als de andere Nederlandse regio’s, zijn steentje bij aan het Klimaatakkoord. Zeeland is als gehele provincie één van de 30 RES-regio’s. Begin 2025 was de geüpdatete RES 2.0 (Regionale Energie Strategie) in heel Zeeland vastgesteld door de Gemeenteraden, het Waterschap en Provinciale Staten. 

De uitvoering van de Regionale Energiestrategie gaat in 2026 verder. Zowel het Klimaatakkoord als de RES geven de richting en wettelijke verplichtingen aan om in 2050 CO2-neutraal te zijn. Met name op het gebied van de verduurzaming van de gebouwde omgeving, mobiliteit, de bedrijven, de eigen organisatie en de opwekking van duurzame energie heeft de gemeente veel taken en verantwoordelijkheden. De aanpak vindt plaats per thema.

Warmtetransitie (verduurzaming van woningen en bedrijven)

De Transitievisie Warmte (vastgesteld in 2021) wordt in 2026 opgevolgd door het Warmteprogramma, een programma binnen de kaders van de Omgevingswet. Hierin wordt aangegeven welke stappen er gezet moeten worden om uiteindelijk in 2050 aardgasvrij te worden, en wat de alternatieven zijn per wijk of buurt. Realistische opties zijn individuele of collectieve warmtepompen, warmtenetten. Duurzaam gas of waterstof is zijn vooralsnog geen realistische alternatieven voor de gebouwde omgeving. In 2025 wordt samen met de andere Zeeuwse gemeenten, en onder begeleiding van het Nationaal Programma Lokale Warmtetransitie (NPLW) gestart met het opstellen van het warmteprogramma. Dit loopt door in 2026 en moet minimaal vijfjaarlijks worden geactualiseerd.  

Naast het warmteprogramma gaan we aan de slag met (wijk)uitvoeringsplannen. Dit is de praktische vertaling van de richting die in het warmteprogramma wordt aangegeven. Uitvoeringsplannen kunnen samen met de bewoners per wijk, dorp of buurt, worden uitgewerkt, maar ook per doelgroep. Ook hierbij wordt Zeeuws-breed samengewerkt en ervaringen worden gedeeld. Een uitvoeringsplan geeft inwoners duidelijkheid over waar ze op kunnen rekenen, en waar ze mee aan de slag kunnen. Waar mogelijk wordt naar collectieve oplossingen gezocht.

Over het algemeen geldt dat de nadruk de komende jaren vooral zal liggen op het besparen van energie door isoleren en aanpassingen van gewoontes omtrent energiegebruik. Hiervoor worden verschillende communicatiemiddelen ingezet.  

De warmtetransitie vereist op veel plekken een verzwaring van het elektriciteitsnet. In overleg met Stedin is duidelijk geworden dat de capaciteit van het elektriciteitsnet in de gemeente Middelburg heel wisselend is. Stedin begint met netverzwaring in de wijken waar de knelpunten het meest problematisch zijn. Het elektriciteitsnetwerk in de Veerse Poort zal als eerste worden verzwaard, dan kunnen alle woningen daar over op een all-electric oplossing.

Het verzwaren van het elektriciteitsnet is een grote, kostbare en langdurige opgave. Alternatieve warmtebronnen kunnen in sommige gevallen voorkomen dat het elektriciteitsnet in een wijk verzwaard moet worden. Daarom worden mogelijke alternatieven goed onderzocht. Restwarmte vanuit het Sloegebied lijkt vooralsnog niet haalbaar, maar er zijn technisch gezien wel mogelijkheden voor een kleinschalig warmtenet in de Griffioen. Hier wordt nader onderzoek naar gedaan, wat zich zal richten op het betrekken van de stakeholders en de haalbaarheid van de businesscase.

Subsidies en acties

De uitvoering van de warmtetransitie wordt voor een groot deel gezamenlijk met de andere Zeeuwse gemeenten opgepakt. Sinds 1 mei 2024 is het Zeeuws Isolatieprogramma (ZIP) van start gegaan, de Zeeuwse vertaling van het Nationaal Isolatieprogramma. Dit is een aanvullende subsidieregeling (tot €2.050) voor slecht geïsoleerde koopwoningen met een WOZ-waarde tot en met € 500.000 (peildatum 1 januari 2022). Woningeigenaren krijgen daarbij indien gewenst gratis advies aan huis en kunnen de subsidie ook gebruiken voor doe-het-zelf projecten. De ZIP-subsidie blijft in elk geval tot eind 2028 beschikbaar, waarbij ook VVE’s een aanvraag kunnen indienen, en het gebruik van circulaire isolatiematerialen worden verruimd. 

In het eerste jaar van de regeling hebben al ruim 1000 inwoners van de regeling gebruik gemaakt. Een wekelijks informatiespreekuur in de Zeeuwse Bibliotheek helpt bij het laagdrempelig maken van deze subsidie. In 2026 zal er nog meer werk gemaakt worden van het bereiken van moeilijk bereikbare doelgroepen.  

Voor woningeigenaren die moeite hebben met het betalen van hun energierekening wordt een aanvullende subsidieregeling ontwikkeld, waarbij ontzorging centraal staat. Daarnaast start binnenkort een actie met kleine energiebesparende maatregelen die zullen worden uitgevoerd door lokale ondernemers zoals aannemers, een vervolg op de energiefixers uit 2023.  

Ook wordt met de resterende middelen uit het programma Proeftuin Aardgasvrije Wijken (warmtenet Dauwendaele) en compensatiegelden Aanlanding Wind op Zee een alternatief subsidieaanbod voor alle inwoners die maatregelen nemen op het gebied van klimaatadaptatie, energie en circulariteit ontwikkeld, deze regeling zal voor 2026 beschikbaar zijn. 

In deze maatschappelijke opgave werken we samen met inwoners, gemeenten, provincie, waterschap, woningcorporaties en overige partijen. Bijvoorbeeld door het maken van prestatieafspraken met woningcorporaties, en het opzetten van een pilot voor het verduurzamen van gemengde VvE’s, met zowel corporatie- als particulier bezit.

Energie opwekken

De 30 energieregio’s in Nederland liggen op koers voor het opwekken van ten minste 35 TWh aan grootschalig duurzame energie op land in 2030. Bestaande knelpunten in de uitvoering, zoals netcongestie, zorgen dat de totale gezamenlijke ambitie van 55 TWh waarschijnlijk niet in 2030 gehaald wordt. 

Voor het opwekken van duurzame energie zetten we in Middelburg in eerste instantie in op zonne-energie op daken. Daarnaast kijken we of we via de Omgevingsvisie beleid kunnen ontwikkelen over al dan niet toepassen van zonne-energie op land. Momenteel speelt de afgekondigde netwerkcongestie aan de noordkant van Middelburg een belemmerende rol. 

Wanneer zonnepanelen en windmolens gecombineerd worden, zoals in het Energielandschap, kan het elektriciteitsnetwerk veel efficiënter benut worden. Er is een constantere levering van elektriciteit en hoge kosten voor uitbreiding van het netwerk worden voorkomen. Bovendien levert een wind/zon combinatie meer energie per vierkante kilometer, waardoor veel –schaarse – fysieke ruimte wordt bespaard. 

Energielandschap

In de Omgevingsvisie is een zoekgebied voor een energielandschap opgenomen. Hoe dat zoekgebied ingevuld gaat worden, wordt in een apart project vormgegeven insamenwerking met een landschapsarchitect. Het college zal deze bestuursperiode een voorstel hiertoe naar de raad doen toekomen.

Energiesysteem van de toekomst

De provincie stelt in overleg met de gemeenten, Tennet, Stedin en Gasunie een energievisie en PMIEK (Provinciaal Meerjarenprogramma Infrastructuur Energie en Klimaat) op. Door het uitfaseren van fossiele brandstoffen en de toegenomen energiebehoefte is de vraag naar elektriciteit enorm toegenomen. Maar ook de duurzame opwek door wind en zon is enorm toegenomen. 

Vraag en aanbod zijn echter vaak niet met elkaar in balans. Dit kan problemen op het elektriciteitsnet veroorzaken, zoals stroomuitval. Om dit te voorkomen moeten op momenten van grote vraag de gas/kolencentrales extra elektriciteit leveren en bij een groot aanbod van duurzame energie worden vaak windmolens afgeschakeld. De huidige kerncentrales leveren een constante stroom energie en kunnen niet gemakkelijk meer of minder energie leveren.

Het elektriciteitsnet wordt door heel het land verzwaard, maar dit kost veel geld, materiaal, arbeid en tijd. Dit lijkt het tempo van elektrificatie niet bij te kunnen benen. Door opwek en opslag dichterbij de plekken waar veel energie gebruikt wordt aan te leggen, hoeft er minder elektriciteitsnet verzwaard te worden. Zon- en windenergie vullen elkaar goed aan. In de winter is er meer wind en in de zomer meer zon. Voor momenten dat er minder energie is, kan opslag uitkomst kunnen bieden, bijvoorbeeld door buurtbatterijen. 

Tegelijk kunnen initiatieven uit de samenleving, zoals ‘smart energyhubs’ en energie-gemeenschappen, helpen om de transitie naar duurzame energie te versnellen. Op Arnestein loopt een project om een smart grid tussen bedrijven aan te leggen, waarbij bedrijven energie met elkaar kunnen uitwisselen en zo het elektriciteitsnet minder belasten en minder kosten hebben. 

Energiebesparing

Het is belangrijk de bewustwording onder bewoners en bedrijven te vergroten, zodat zij zelf maatregelen  treffen in hun eigen (leef)omgeving om energie te besparen en duurzame energie op te wekken. De gemeente voert een communicatieplan uit en deelt berichten via duurzaamheidsbijeenkomsten, persberichten, de Bode, social media en onze nieuwe website voor duurzaamheid om inwoners te motiveren actie te ondernemen. Daarnaast houdt de gemeente elke dinsdagmorgen een inloopspreekuur in de ZB Middelburg. Tijdens het inloopspreekuur kunnen inwoners vragen stellen over het Zeeuw Isolatie Programma (ZIP) en andere verduurzamingsvraagstukken.

Om de betrokkenheid van de inwoners nog meer te vergroten, zal in het najaar een nieuw communicatiemiddel worden ingezet. Dit zal een schaftkeet zijn, waarmee de gemeente naar de inwoners toe zal gaan in de wijk of bij evenementen. De keet zal zoveel mogelijk zelfvoorzienend zijn en is een tweedehandskeet die opgeknapt wordt door de collega’s van stadsbeheer. Tevens zullen andere afdelingen gebruik gaan maken van deze keet en als ontmoetingsplek fungeren in de wijk voor diverse activiteiten, zoals workshops, wijkbijeenkomsten, aanvragen van paspoort/ID/rijbewijs en bij festiviteiten. Voor technische informatie en advies blijven we gebruik maken van het energieloket, het Duurzaam Bouwloket om de particuliere woningeigenaar te informeren over de energietransitie en de mogelijkheden die een particulier heeft om zelf aan de slag te gaan.

Bedrijven zijn vanaf 2023 verplicht een label C te hebben voor hun kantoor en, indien nodig, daarvoor energiebesparende maatregelen te treffen. Uit inventarisatie blijkt dat 14 van de 134 kantoren met label C-verplichting hier nog niet aan voldoen. Van deze 14 kantoren hebben 7 aangegeven bezig te zijn met verbeteringen om aan de eisen te voldoen. Voor de overige 7 kantoren is door de afdeling Vergunningverlening en Handhaving inmiddels een handhavingstraject opgestart. Zij hebben tot 1 januari 2026 de tijd om te voldoen. 

Verduurzamen monumenten

In de nieuwe versie van de nota ruimtelijke kwaliteit is duurzaamheid en het verduurzamen van monumenten een belangrijk thema. Er loopt een actie voor extra subsidie voor een duurzaam monumentenpaspoort (samen met de gemeenten Veere en Schouwen-Duiveland). Deze actie wordt ook onder de aandacht gebracht in een brochure ‘Monument en Duurzaamheid’ met begeleidende brief, die halverwege 2025 aan alle monumenteigenaren zal worden verstuurd. Ook voor monumenten is de ZIP-subsidie beschikbaar.  

Omgevingsvisie

In de Middelburgse Omgevingsvisie is het volgende opgenomen over de gedeelde Walcherse ambitie over energie: 

1. We benutten primair de ruimte op bestaande daken voor het opwekken van zonne-energie; 

2. Op een aantal nader aan te wijzen locaties zijn onder voorwaarden kleine windmolens op het land aanvaardbaar. 

2. Duurzame Gemeentelijke Organisatie

Zeeuws beleid Circulaire Economie

Eind 2022 heeft het college besloten om samen met alle Zeeuwse gemeenten en de provincie Zeeland, beleid en een uitvoeringsagenda op te stellen voor Circulaire Economie.

Daarnaast heeft de gemeenteraad besloten:

• Circulariteit als een van de centrale criteria in zetten bij het inkoopbeleid, bij de verwerking van afval, bij de ontwikkeling van (bouw-) projecten en in het algemeen circulariteit binnen de gemeente stimuleren;

• Stimuleren dat circulariteit ook een financieel haalbare optie is;

• De doelstelling om in 2050 een circulaire gemeente te zijn;

• Circulariteit op te nemen in het Strategisch project Klimaat en Energie.

Maatschappelijk Verantwoord Opdrachtgeven en Inkopen (MVOI)

Nederlandse overheden kopen jaarlijks voor ruim € 85 miljard in aan producten, werken en diensten. Hiermee hebben ze bij elkaar een enorme impact om de urgente vraagstukken van vandaag aan te pakken. Bij de gemeente Middelburg gaat het jaarlijks om ongeveer € 70 miljoen beïnvloedbare uitgaven. Met het Manifest MVOI worden de maatschappelijke opgaven zoals klimaatproblematiek, transitie naar een circulaire economie en grondstofschaarste, concreet aangepakt. Elke keer wanneer een maatschappelijk verantwoorde keuze wordt gemaakt, snijdt het mes aan twee kanten; onze gemeentelijke organisatie draagt bij aan een betere wereld en we bewegen marktpartijen om steeds meer duurzame en sociale producten en diensten te ontwikkelen en te leveren.  

Energiebesparing Openbare Verlichting

De landelijke doelstelling voor Openbare Verlichting is een besparing van 50% in 2030 ten opzichte van 2013. Volgens het ‘Fit for 55’, een pakket van de Europese Commissie, moet de uitstoot van broeikasgassen in 2030 met 55% omlaag ten opzichte van het niveau van 1990. Inmiddels heeft de gemeente Middelburg ten opzichte van 1994 55,9% energie bespaard voor openbare verlichting. Hiermee is al voldaan aan de doelstelling ‘Fit for 55’. Bij regulier onderhoud wordt het energieverbruik verder teruggebracht.

Energieneutraal Middelburg – Gemeente als voorbeeld

De gemeente kan naast het faciliteren en stimuleren vooral een rol spelen door het goede voorbeeld te zijn. Bij de uitvoering van werkzaamheden worden vanuit het gebouwbeheerplan energiebesparende maatregelen zoveel mogelijk meegenomen. Waar van toepassing wordt onderzocht of bij de uitvoering een combinatie mogelijk is met Europese projecten.

In 2022 is in de raad de Verduurzamingsstrategie en bijbehorende Routekaart voor gemeentelijk vastgoed vastgesteld. De uitvoering van deze routekaart loopt door tot 2045. Gestart is met het (bijna) energieneutraal maken van drie gemeentelijke gebouwen. Deze trajecten worden goed gemonitord om de geleerde lessen bij de volgende projecten/gebouwen in de praktijk toe te passen.

Bij de verduurzaming van de panden of op andere technisch natuurlijke momenten wordt bekeken welke mogelijkheden er zijn om direct de toegankelijkheid van de gebouwen te verbeteren op grond van de verplichtingen vanuit de Wet Gelijke Behandeling voor personen met een chronische ziekte of handicap en het Besluit Algemene Toegankelijkheid.

Organisaties met meer dan 100 medewerkers moeten rapporteren over zakelijk vervoer en woon-werkverkeer. Dit om de CO2 uitstoot hiervan terug te dringen. De gemeente Middelburg voegt op het dienstreisformulier een nieuwe kolom toe met type vervoermiddel.

Duurzaam beheer en onderhoud

3. Bodem

De bodem is de basis voor de meeste menselijke activiteiten. Om ontwikkelingen uit te kunnen blijven voeren is het doel de kansen en kwaliteiten van de bodem duurzaam benutten.

Omgevingswet - onderdeel bodem

De Wet Bodembescherming verviel in de nieuwe Omgevingswet. De bevoegdheid die bij de provincie lag, kwam per 1 januari 2024 bij de gemeente te liggen. De gemeente was verplicht om deze taken onder te brengen bij de RUD Zeeland. Komende jaren worden deze taken geëvalueerd.

Het onderbrengen van het bodemgedeelte in het Omgevingsplan is in samenspraak met de andere Zeeuwse gemeenten voorbereid. Op een logisch moment (qua planning omgevingsplannen) zal dit gedeelte opgenomen worden in het Middelburgse Omgevingsplan. Dit moet gebeuren voor 2032.

In Middelburg komt vooral binnen de stadsveste in het centrum, in de oude dorpskernen en langs de oude doorgaande wegen, zoals de Noordweg, historische bodemverontreiniging voor. Dit is meegenomen in de concept bodemregels voor het Omgevingsplan. Waarbij voor historische loodverontreiniging is aangegeven hoe hiermee omgegaan kan worden.

Waarden toelaatbare kwaliteit van de bodem voor lood per gebruiksfunctie:

4. Klimaatadaptatie en duurzaam watersysteem

Door klimaatverandering neemt de kans op wateroverlast, hitte, droogte en overstromingen toe. Dat levert risico’s op voor de economie, gezondheid en veiligheid. Het is van groot belang dat Middelburg zich aanpast aan deze veranderingen. Hitte en verdroging moeten bijvoorbeeld worden tegengegaan door het opener maken en verwijderen van verhardingen en het vergroenen van de openbare ruimte. Dit heeft ook effect op bijvoorbeeld onderhoud, onkruidbestrijding en bergingscapaciteit van water om wateroverlast te voorkomen. Uiteindelijk levert het een fijner leefklimaat op. Dit doen we door:

• Waar van toepassing wordt onderzocht of bij de uitvoering van beheer en onderhoud een combinatie mogelijk is met Europese projecten.

• In het Deltaplan Ruimtelijke adaptatie staat hoe gemeenten, waterschappen, provincies en het Rijk het proces van ruimtelijke adaptatie willen versnellen en intensiveren. Voor de uitvoering van het Deltaplan is binnen Zeeland gezocht naar samenwerking. De gemeente is één van de deelnemers van het Zeeuws Kernteam Klimaatadaptatie. Het Kernteam is bewaker van de uitvoering van de Klimaatadaptatiestrategie Zeeland (KasZ).

• Aanpassen aan het klimaat raakt veel facetten. Kwetsbare groepen zijn bijvoorbeeld extra kwetsbaar voor hitte. Woningcorporaties zullen hun woningvoorraad klimaatbestendig moeten maken voor hitte. Daarnaast kunnen zij hun bijdrage leveren door regenwater van de daken ter plaatse te bergen of af te laten voeren via het schoonwaterriool.

• In 2026 is conform het SWP de vervanging of renovatie gepland van 3,7 km riolering, en het afkoppelen van circa 3,3 ha verhard oppervlak. Hiervoor zijn in het SWP middelen beschikbaar. 

• De gemeente Middelburg laat het onderhoud van de rioolgemalen en pompinstallaties uitvoeren door het waterschap Scheldestromen. Hiervoor is een samenwerkingsovereenkomst afgesloten tot en met 2031.

5. Groen, biodiversiteit en BOSS

In 2026 zetten we onze inzet op een groener Middelburg voort. We investeren in de kwaliteit van de openbare ruimte door BOSS-plekken (Bewegen, Ontmoeten, Sporten en Spelen) op te knappen en te vergroenen. In dat jaar ronden we de werkzaamheden in Dauwendaele en Zuid af en starten we met de herinrichting van BOSS-plekken in de Binnenstad en Stromenwijk – ’t Zand. Verder gaan we verder met het versterken van ommetjes, vergroenen van schoolpleinen en aanleggen van watertappunten in de gemeente.

Om de biodiversiteit te versterken, planten we op strategische plekken Kwetterbosjes. Hiermee versterken we de hoofdgroenstructuur en creëren we meer leefruimte voor vogels en insecten. Daarnaast breiden we het areaal met extensief beheerd gras verder uit en leggen we op steeds meer locaties kruidenrijke bermen en velden aan.

Middelburg kent veel waardevolle bomen, waarvan een aanzienlijk deel op particulier terrein staat. Om deze bomen beter te beschermen, is in 2019 een lijst opgesteld met waardevolle particuliere bomen. In 2026 wordt deze lijst geactualiseerd en waar nodig aangevuld.

We zien een toename van invasieve en overlast gevende soorten, zoals de reuzenberenklauw, Japanse duizendknoop en Aziatische hoornaar. Ook in Middelburg vestigen deze soorten zich. Om hier effectief op te kunnen reageren, stellen we in 2026 beleid op voor de omgang met deze soorten.

6. Geluid en Lucht

Op een landelijke lijst stonden woningen die aan hoge geluidsniveaus door weg- en/of railverkeer worden blootgesteld. Al jaren wordt aan deze lijst gewerkt door middel van het uitvoeren van geluidssaneringen. De geluidssanering aan de Statenlaan was het laatste project wat uitgevoerd moet worden. Na de uitvoering van de Statenlaan is de lijst met geluidssaneringen door weg- en/of railverkeer afgerond.

Met het in werking treden van de Omgevingswet moet de Basis Geluid Emissie (BGE) van alle gemeentelijke wegen met meer dan 2500 motorvoertuigen per etmaal worden onderzocht en worden aangemeld bij het centraal register van het rijk CGGV. Dit moet geregeld zijn in 2027.

De gemeente Middelburg ondersteunt net als de andere Zeeuwse gemeenten de uitvoering van het Schone Lucht Akkoord van de provincie Zeeland. Daarnaast gaat de gemeente uitzoeken of en in hoeverre we uitvoering kunnen geven aan het Schone Lucht Akkoord door dwarsverbanden met andere beleidsvelden, thema’s en organisaties inzichtelijk te maken en te bepalen waar er al bijgedragen wordt aan een verbeterde luchtkwaliteit.

7. Externe Veiligheid

Met de komst van de Omgevingswet moeten gemeenten anders omgaan met het groepsrisico. Er gaat gewerkt worden met aandachtsgebieden. Binnen deze aandachtsgebieden moeten/mogen voorschriftengebieden worden aangewezen. Het huidige beleid op het gebied van externe veiligheid dient ook een plaats te krijgen en zal worden geüpdatet.

8. Afval

Uitvoering afvalbeleidsplan

De landelijke doelen zijn:

• 2020: 100 kilo restafval

• 2020-2025: 100 kilo restafval én focus op kwaliteit

• 2050: Nederland Circulair: zo veel mogelijk recycling

Sinds eind 2022 is er afkeur van PMD (plastic- en metalenverpakkingen - en drinkpakken). Hierdoor waren er minder vergoedingen en meer kosten voor de verbranding van het afgekeurde PMD-afval. Dit is al met al een flinke kostenpost. Structurele verbetermaatregelen zijn noodzakelijk zoals de distributie van doorzichtige zakken, het inzetten afvalcoach en extra communicatie. Een afvalcoach en extra communicatie hebben bovendien een gunstig effect op de andere afvalstromen. Samen met de inwoners werken we aan verbetering om het recyclebare afval weer voldoende herbruikbaar te laten zijn.

Op dit moment is het lastig te prognosticeren hoeveel afkeur en goedkeur er zal zijn. We doen daarom een aanname voor 2025 van circa 75% goedkeur/25% afkeur. Voor 2025 worden er bovendien landelijk nieuwe ketenafspraken gemaakt tussen de Nederlandse gemeenten en Verpact. Onze ambitie blijft 100 kilo restafval per inwoner én focus op kwaliteit van grondstoffen.

Project Schoon Zeeland

De uitvoering is gericht op Natuur- en Milieueducatie van (basis)scholieren. Het blijkt namelijk dat er een verband is tussen gerichte educatie op school en kennis, houding en gedrag op latere leeftijd. De intentie is om de gastlessen (zwerf)afval op de basisscholen in 2026 te continueren. Waarbij elke leeftijdsgroep (na een stukje binnenles) naar buiten gaat om de omgeving schoon te maken.

9. Verkeer en Vervoer

Energieneutraal Middelburg – Mobiliteit

Bij mobiliteit geldt eerst inzetten op energie besparen en dan hernieuwbare energie toepassen om de mobiliteit te verduurzamen.

• De fiets staat in het mobiliteitsbeleid op nummer één. In een (continu) participatief proces worden (gezamenlijk met maatschappelijke organisaties) fiets stimulerende en/of verkeersveiligheid verhogende maatregelen voorgesteld. Afhankelijk van de beschikbare financiële middelen worden deze op korte of langere termijn uitgevoerd.

• Om in 2026 in de laadbehoefte van elektrische personenauto’s en bestelauto’s te voorzien, zijn ongeveer 628 (semi)publieke laadpunten nodig. In 2030 zijn ongeveer 1006 (semi)publieke laadpunten nodig voor deze gebruikersgroep (een laadpaal heeft doorgaans twee laadpunten). Deze inschatting is gebaseerd op het laagscenario van ElaadNL. We hanteren hierin een vraagvolgend beleid en stellen daar ruimte voor beschikbaar. In 2026 gaan we over van een open marktmodel naar een concessiemodel voor het plaatsen van laadpunten.

• Het gebruik van deelauto’s zorgt voor minder eigen auto’s en een verduurzaming van het wagenpark in de gemeente. De gemeente zal deze initiatieven waar mogelijk ruimtelijk faciliteren.

Zie voor meer informatie het programma programma verkeer en vervoer van deze begroting.

10. Een leefbare fysieke ruimte

De Omgevingsvisie en het bijbehorende uitvoeringsplan geven richting aan de uitvoering van een leefbare fysieke ruimte.

11. Bedrijven

Doel is te komen tot een duurzame groene economie. Door duurzame oplossingen vergroten bedrijven hun rendement en versterken ze hun concurrentiepositie.

Milieuhandhaving

Middelburg heeft ongeveer 1550 locaties met bedrijven waar milieubelastende activiteiten plaatsvinden volgens het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal). Wij zijn voor deze bedrijven en locaties het bevoegd gezag. Dit houdt onder andere in dat de gemeente verantwoordelijk is voor de controle op de naleving van de milieuvoorschriften door die bedrijven. De uitvoering van deze taak is als volgt onderverdeeld:

1. We voeren voor 1075 bedrijven alle vergunningverlening, toezicht en handhaving- taken (hierna VTH-taken) zelf uit.

2. Bij zo’n 475 bedrijven voert de RUD Zeeland de VTH-milieutaken (basistaken) in mandaat voor de gemeente uit. Dit zijn de locaties met de meest zware milieubelastende activiteiten.

Daarnaast is de provincie Zeeland bevoegd gezag voor vier bedrijven binnen de grenzen van de gemeente Middelburg. De provincie heeft de uitvoering van de VTH-taken ondergebracht bij de DCMR milieudienst Rijnmond en RUD Zeeland. We voeren wel de BRIKS-taken (Bouwen, Reclame, Inrit, Kappen en Slopen) bij deze vier bedrijven uit. Zo werken dus een aantal overheidsorganen samen aan een schoon en veilig Middelburg.

Het in werking treden van de Omgevingswet is bepalend voor de planning van de collega’s die uitvoering geven aan milieutoezicht en -handhaving bij de gemeente. In 2023 is er tijd aan de voorbereiding op de komst van de Omgevingswet besteed, maar ook nu en de komende jaren zijn de milieutoezichthouders bezig met het vertalen en doorvoeren van de nieuwe wetgeving en de aanpassingen in het omgevingsplan. We hebben aandacht voor:

1. Welke keuzes er gemaakt moeten worden en hoe het dit in het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) en in onze software wordt verwerkt.

2. Inmiddels is het duidelijk wat er veranderd is in het basistakenpakket en niet-basistakenpakket. De ‘inrichtingen’ zijn volgens dit principe overgedragen van en naar de RUD Zeeland.

De registratie van bedrijven in ons softwarepakket moet worden bijgewerkt omdat de definitie ‘milieu inrichting’ verdwijnt en er mba’s (milieu belastende activiteiten) voor in de plaats komen. Dit is een continu proces dat met de voorbereiding van de controles wordt opgepakt.

1. Nieuwe VTH-software i.v.m. met de Omgevingswet. De juiste gegevens van de ‘oude’ software zijn overgezet naar de nieuwe software. Het gaat om documenten, procedures en inrichting gebonden gegevens, zoals: SBI-codering, van toepassing zijnde regelgeving maar ook telefoonnummers waarop personen bereikbaar zijn. De gegevens worden verrijkt in de voorbereiding van de geplande milieucontroles. Hier wordt ook in 2026 de nodige uren aan besteed.

2. Een gedeelte van de milieutaken is vraaggestuurd, zoals: advies aanvragen voor evenementen, milieuadvies bij aanvragen omgevingsvergunningen, advies bij planontwikkeling op gebied van bodem, externe veiligheid, geluid, enzovoorts. Ook het behandelen van milieumeldingen en milieuklachten vallen hieronder.

Voor de planbare milieuactiviteiten stellen we in 2026 als doel:

• Uitvoering en handhaving toepassen zodat bedrijven voldoen aan de milieuwetgeving zoals bijvoorbeeld Omgevingswet en het Besluit Activiteiten Leefomgeving (BAL).

• We dragen bij aan het tegengaan van ondermijning. De toezichthouders milieu nemen ook in 2026 deel aan ‘ondermijning’ controles.

• Uitvoering en handhaving toepassen op de plicht energielabel voor kantoren (sinds 2023). In samenwerking met de andere Zeeuwse gemeenten is in 2023 het beleid qua toezicht en handhaving opgesteld. De uitwerking van dat beleid wordt opgenomen in het jaarplan 2025 en wordt in 2026 voortgezet. De toezichthouders van Bouwen en Wonen zien toe op de naleving, omdat de energielabel C-verplichting voor kantoren is opgenomen in het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl).

• De uitvoering en handhaving van milieu is opgenomen in het Jaarplan VTH.

Invulling van financiële ruimte kadernota 2026-2029

1. ¹ Voor een toelichting op de mutaties 2025 - 2028 zie begroting 2025 en meerjarenraming 2026-2028.

1. Nieuw datapakket afvalbeheer

Voor de afvalinzameling is een datapakket afval noodzakelijk. Het MT heeft besloten om een aanbesteding te organiseren om in 2026 een nieuw datapakket te kunnen implementeren. Op dit moment zijn we in de voorbereidende fase voor een aanbesteding maar voorzien we voor migratie (data overzetten) en structurele licentiekosten per jaar onvoldoende dekking. Kosten afvalbeheer zijn 100% kostendekkend, bovenstaande kosten moeten binnen de tarieven worden opgevangen.

2. Bestrijding hoornaar

Een gezond ecosysteem en overlast van de Aziatische hoornaar bij inwoners voorkomen door het verwijderen van nesten.

3. Uitvoerende medewerker BCR

De tijdelijke uitbreiding van de formatie van het team begraafplaatsen en crematorium iets (0,25 fte) wordt uitgebreid en structureel gemaakt vanwege het toenemend aantal uitvaarten in de afgelopen jaren en de prognose van de verwachte toename van overlijdens. Daarbij worden de auladiensten steeds arbeidsintensiever. De formatie van uitvoerend medewerker 1 dient hiervoor structureel uitgebreid te worden met 1,0 fte.

Cijfers van het CBS tonen aan dat het aantal overlijdens in de provincie Zeeland stijgt. Voor 2023 en 2024 was dit gemiddeld rond 3.950 per jaar, in de periode van 2025 tot 2030 ligt dit naar verwachting op 4.080 per jaar. We kunnen dus verwachten dat het aantal uitvaarten de komende jaren zal stijgen met 150 op 4000. BCR verzorgt nu jaarlijks ongeveer 1.000 uitvaarten. De laatste 2 jaar constateren we een toename van ongeveer 40 uitvaarten per jaar en gezien de prognoses is een verdere toename in de komende jaren reëel.

Beleidsindicatoren

Wat mag het kosten?