Inleiding

Voor u ligt het begrotingsvoorstel 2024. Het voorstel bevat ook een doorkijk naar de financiële positie van de gemeente in de jaren 2025-2027.

Het college stelt voorop dat de financiële positie van de gemeente Middelburg op dit moment solide is. De vooruitzichten voor de jaren 2024 en 2025 zijn daarbij ook gunstig. Dit is vooral te danken aan een structureel hogere uitkering uit het Gemeentefonds en een hogere inschatting van de prijscompensatie door het kabinet. Ook hebben de maatregelen uit het Financieel Herstelplan 2020-2024 ervoor gezorgd dat eerdere tekorten zijn weggewerkt. Daarmee heeft de gemeente een duurzaam en reëel begrotingsevenwicht bereikt.

De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) waarschuwt al enkele jaren voor het financiële ravijn waar gemeenten in 2026 in dreigen te storten. Vanaf 2026 wordt de uitkering uit het Gemeentefonds ook voor onze gemeente aanzienlijk gekort. Daar staat tegenover dat de gemeente de komende jaren juist voor een aantal aanzienlijke investeringen zal komen te staan. Het ontwerp van onze Omgevingsvisie Middelburg 2050 is gepubliceerd. Daarin staan de grote opgaven beschreven in de fysieke leefomgeving waaraan de gemeente de komende jaren mee aan de slag moet gaan. Het gaat om een grote verbouwing van onze stad. Zo moeten we alle gemeentelijke eigendommen gaan verduurzamen en energiezuiniger maken, moeten we de openbare ruimte gaan herinrichten om de gevolgen van het sterk veranderende klimaat op te vangen en willen we investeren in de zogenaamde wijkharten.

Onderdeel van de Omgevingsvisie wordt daarom een investeringsfonds. De komende jaren gaan we dat fonds met gemeentelijk geld vullen om zo snel als mogelijk te kunnen starten met het werken aan die grote opgaven.

Tegelijkertijd is het ons college gelukt, dankzij de ruimere bijdrage uit het Gemeentefonds, nu al invulling kunnen geven aan alle wensen die de gemeenteraad in juli naar voren heeft gebracht bij de behandeling van de Kadernota 2024-2027 te honoreren. Zo hebben wij de aangenomen motie ‘Vluchtelingen aan het werk’ en de toezegging over toiletten in het Molenwaterpark financieel kunnen verwerken in deze begroting. Daarnaast is het gelukt om kosten voor de uitvoering van nieuw beleid, zoals de uitvoering van de nieuwe huisvestingsverordening om verkamering en toeristische verhuur te kunnen reguleren, ook op te nemen. Dat geldt ook voor een extra voorziening voor de restauratie van het oude stadhuis, het op peil brengen van de voorziening voor onderhoud van onze wegen en het combineren van dit wegenonderhoud met klimaat- en duurzaamheidsdoelstellingen. Ook is geld voor Social Return On Investment (SROI) en duurzaam inkopen meegenomen in het voorliggende begrotingsvoorstel. Tot slot zijn vanzelfsprekend de wensen uit de gemeenteraad die bij amendement bij de Kadernota zijn aangenomen in deze begroting verwerkt.

Zoals gezegd vraagt de financiële positie van de gemeente Middelburg voor de langere termijn om behoedzaamheid. U zult dan ook zien dat nog niet alle financiële ruimte is bestemd. Op hoofdlijnen is de reden dat onze gemeente de komende jaren nog niet geheel wordt gecompenseerd voor de toenemende kosten waarmee we worden geconfronteerd. Denk aan hogere salariskosten, hogere prijzen bij aanbestedingen en natuurlijk hogere energietarieven. Daarbij worden grotere structurele uitgaven voorzien en draagt het demissionair worden van het kabinet aan het begin van deze zomer bij aan de onzekerheid van de financiële positie van gemeenten in algemene zin. Ook moet de behoefte aan nieuwe investeringen, uitbreiding en nieuw beleid worden afgezet tegen de uitvoerbaarheid daarvan, mede gezien de recente forse groei van taken en formatie bij onze gemeente. In de uitleg over de financiële positie staan we hier uitgebreider bij stil.

Met de noodzaak van het evenwicht tussen optimisme en behoedzaamheid in het achterhoofd, presenteren wij u deze begroting vooral met frisse zin om met elkaar ook komend jaar het lopend en voorgenomen beleid verder vorm te geven en uit te voeren. De aanhoudende asielcrisis en de vestiging van een nieuwe locatie van ons asielzoekerscentrum, de ontwikkelingen op het gebied van (jeugd)zorg en arbeidsparticipatie, de grote landelijke en regionale ambities op het gebied van klimaat en energie en het blijvende woningtekort laten ons zien dat onze vier gedeelde opgaven - participatie en bewonersinitiatieven, sociaal domein, bouwen en wonen, klimaat en energie - daarbij onverminderd van belang zijn.

Financiële positie

Wij hebben uw raad een kadernota 2024 - 2027 (link) aangeboden. Deze kadernota is in de raadsvergadering van 6 en 7 juli 2023 door uw raad gemandeerd vastgesteld. Daarnaast hebben wij met een memo actieve informatie (link) uw raad geinformeerd over de uitkomsten van de meicirculaire, en is een prognose gegeven over de financiële ruimte voor de komende jaren. De uitkomsten van de meicirculaire zijn positief toch zien wij een aantal ontwikkeling. Met het opstellen van de (meerjaren)begroting 2024 – 2027 heeft het college een aantal denk- en uitwerkingensrichtingen overwogen hoe om te gaan met de beschikbare ruimte uit deze meicirculaire. Onderstaande ontwikkelingen zijn hierin meegewogen:

• Vlak voor de zomerreces is het kabinet gevallen. Dit betekent dat het kabinet alleen nog lopende zaken zal afhandelen. Een groot aantal onderwerpen zullen controversieel worden verklaard. Dit brengt ook onzekerheden mee op dossiers waar VNG (lees Gemeenten) en Rijk nog geen overeenstemming over hebben bereikt. Veel dossiers, w.o. ontwikkeling van het gemeentefonds na 2025, blijven nu liggen;

• Daarnaast zijn verschillende trends in loon- en kostenontwikkeling nu al zichtbaar. Denk bijvoorbeeld aan de nieuwe cao’s voor zorg en welzijn. Dit heeft een direct effect op de kosten van de door onze gemeente gesubsidieerde instellingen;

• In de begroting 2023 schreven wij "Het financiële beeld is de afgelopen periode sterk verbeterd. Deze kentering is in de vorige raads- en collegeperiode in gang gezet met vaststelling en realisatie van de besluiten uit het Financieel Herstelplan 2020-2024. Daarnaast laat de algemene uitkering voor de jaren tot en met 2025 een sterke groei zien. Dit zorgt voor een goede startpositie voor de begroting voor 2023 en volgende jaren." Dit gegeven heeft ervoor gezorgd dat we het afgelopen jaar capaciteit en middelen beschikbaar (€ 10 miljoen) hebben gekregen om nieuw ingezet beleid vorm te geven. Nog meer inzet van middelen voor nieuwe beleid kent een grens die de ambtelijke organisatie kan uitwerken. We willen prioriteren en voortborduren op de lijn die we hebben ingezet.

• Invulling van de financiële ruimte vraagt een zorgvuldige integrale uitwerking;

• Het vraagt tijd om genoemde (politieke) wensen verder financieel uit te werken;

• Er geen signalen zijn dat voor één of meer onderwerpen urgente besluitvorming nodig is.

Daarom stellen wij voor het overgrote deel van de beschikbare ruimte als gevolg van de meicirculaire 2023 te betrekken bij de Kadernota 2025 – 2028. Dit doet recht aan een zorgvuldige integrale afweging van de beschikbare middelen.

Onze voorstellen leiden tot het volgende financieel beeld voor de komende jaren:

Gebeurtenissen na vaststelling Kadernota 2024 - 2027

Verderop in de begroting worden bij de verschillende programma's bovenstaande ontwikkeling en de benodige beschikbare middelen inzichtelijk gemaakt. Voor het totaaloverzicht worden ze hieronder per onderdeel nader toegelicht.

1. Besluit raad over "Niet verwerkte aanmelding Kadernota 2024 – 2027"

Bij het aanbieden van de kadernota is als bijlage ook nog een lijst van "niet verwerkte aanmeldingen' meegezonden. Wij hebben hierbij aangegeven dat als de uitkomsten van de meicirculaire 2024 hier aanleiding voor zouden gegeven, bij de begroting u hierover nieuwe voorstellen zouden doen. Op basis van de besluitvorming bij de kadernota heeft uw raad met het vaststellen van een aantal amendement besloten, rekening houdend met de uitkomsten van de meicirculaire, het college op te dragen onderstaande aanmeldingen te verwerken in de (meerjaren)begroting 2024 - 2027.

Uitbreiding Starterslening

Met het aannemen van Amendement 6.a.1. heeft uw raad besloten extra middelen in de concept (meerjaren)begroting 2024 – 2027 beschikbaar te stellen om de voorwaarden van de starterslening te verruimen. In Middelburg hanteren we daarbij vanaf 1 januari 2024, overeenkomstig het besluit, een maximum aankoopbedrag van 80% van de NHG-grens (met de huidige NHG-grens van € 405.000 komt dit neer op € 324.000) voor mensen onder de 35 jaar en met een maximum van € 50.000 per lening. Uw raad heeft aangegeven dat de dekking van het extra beschikbare geld van € 11,1 miljoen gevonden kan worden in de beschikbare ruimte van jaarschijf 2024. Het betreft hier een financieringsvraagstuk. Het beschikbaar stellen van een dergelijk kapitaal vraagt geen eenmalige dekking. Met deze kapitaalverstrekking (financieel vaste activa) neemt alleen onze positie van het schatkistbankieren af. Op de gemeentelijke balans verloopt dit neutraal. Met dit besluit hangen enkel rente- en exploitatielasten samenhangen die verwekt zijn in deze begroting.

Verbeteren zwemvaardigheid

Als gemeente stimuleren wij kansengelijkheid onder kinderen o.a. door voor minima tot 130% van het minimum inkomen voor kinderen tot 18 jaar het lidmaatschap bij een sportvereniging, deelname aan culturele activiteiten en zwemlessen tot en met zwemdiploma B te vergoeden. Na het behalen van de zwemdiploma’s zijn de kinderen voldoende zwemvaardig. Maar doordat deze kinderen vervolgens om diverse redenen hierna zelden tot nooit meer gaan zwemmen, gaat de zwemvaardigheid van deze kinderen weer verloren. Door in het basisonderwijs natte gymlessen aan te bieden en in de vakanties laagdrempelig zwemactiviteiten aan te aanbieden, kunnen we de zwemvaardigheid van kinderen beter monitoren en is de zwemvaardigheid beter te waarborgen. Met het aannemen van amendement 6.a.2 heeft uw raad besloten dit in de concept (meerjaren)begroting 2024 – 2027 te verwerken.

Dubbele herplantplicht

Op 1 juli 2020 is een amendement aangenomen bij de beleidsnotitie Bescherming bomen Middelburg waarin bepaald is dat voor iedere gekapte boom twee nieuwe bomen worden aangeplant en de bomen ook op een andere plaats herplant kunnen worden. Er waren volgens het college een aantal uitzonderingen op de dubbele herplantplicht zoals bij dunning, inboeten en vervanging van bomen. De strekking van genoemde motie van 9 maart jl. is dat ook bij dunning en ziekte iedere gerooide boom door twee exemplaren vervangen wordt. Met het amendement amendement 6.a.3 heeft uw raad dit bekrachtigd.

2. (nog) "Niet verwerkte aanmeldingen Kadernota 2024 – 2027

De overige punten uit de bijlage 'Niet verwerkte aanmeldingen' heeft uw raad op sommige onderdelen anders geprioriteerd danwel heeft uw raad besloten hier (voorlopige) geen middelen voor vrij te willen maken. Gezien de beschikbare middelen binnen de meicirculaire, heeft het college kans gezien om de overige aanmeldingen toch te honoreren. Hieronder worden deze per onderdeel nader toegelicht.

Representatiebudget

Aanschaffen van representatiemateriaal voor bezoeken aan organisaties buiten de gemeente c.q. het mogelijk maken dat externe bezoeken aan onze gemeente kunnen plaatsvinden.

Het renoveren van de vloeren in de parkeergarage de Geere

Om een veilige parkeergarage die voldoet aan de gewenste onderhoudsconditie te garanderen is renovatie van de vloeren in de parkeergarage Geere noodzakelijk. De vloeren zijn gemaakt als onderhoudsvrij. In de beheerplannen is daarom geen budget opgenomen voor vervanging/renovatie. In de loop van de jaren is de toplaag aangetast en moet vervangen worden. Schoonmaak wordt steeds moeilijker en op termijn zal gevolgschade ontstaan. Een nieuwe toplaag moet dit voorkomen.

Bijdrage aan Zeeland in Stroomversnelling om de economische structuur

Voor het bevorderen van projecten die de economische structuur van Zeeland versterken is meer geld nodig. Deze worden beschikbaar gesteld voor het subsidiefonds Zeeland in Stroomversnelling (Provincie Zeeland) waarbij de financiële bijdrage wordt verdubbeld van € 1 naar € 2 per inwoner. Momenteel vinden nog gesprekken plaats over de subsidievoorwaarden. De insteek van het college daarbij is dat de voorwaarden in lijn worden gebracht met de grote opgaven zoals wij die ook hebben beschreven in onze ontwerp Omgevingsvisie Middelburg 2050. Wanneer de provincie en de andere gemeenten hiermee instemmen, is het college voornemens om deze verhoging door te voeren. Daarom is hier reeds rekening mee gehouden in deze begroting. Wanneer het niet lukt om hierover overeenstemming te bereiken, dan komt het college op een later moment naar uw raad terug.

Vervanging veldverlichting door led

Het is belangrijk sportvoorzieningen van voldoende kwaliteit en omvang realiseren en het in stand houden hiervan. De voorzieningen worden afgestemd op de maatschappelijke ontwikkelingen en veranderingen binnen verenigingen. Ledverlichting verbruikt minder stroom en draagt daardoor bij aan milieudoelstellingen. Daarnaast zorgt een lager stroomverbruik voor lagere lasten voor de verenigingen.

Uitbreiding contract stadsbeiaardier

Het geregeld bespelen van een carillon is sfeerbepalend in de publieke ruimte. De muziek kan verbindend werken bij gebeurtenissen met publieke relevantie, zowel voor inwoners als voor bezoekers met interesse in cultuurhistorie. Daarnaast draagt actieve bespeling van de carillons bij aan het toekomstbestendig maken van het ambacht dat stamt uit de 15e eeuw en de publieke functie van het cultureel erfgoed. Door deze uitbreiding werkt Middelburg volgens de Normbetrekking Koninklijke Nederlandse Klokkenspel Vereniging (KNKV).

Beheer, onderhoud en herstel Kunst in de openbare ruimte

Door onze kunstwerken schoon en heel te houden, dragen die bij aan de leefbaarheid in de gemeente en blijven ze interessant voor publiek, zowel inwoners als cultuurgeïnteresseerde bezoekers van de gemeente.

Deelname Volwassenfonds Sport & Cultuur

Het Volwassenenfonds zorgt ervoor dat het lesgeld en/of materialen worden betaald voor Volwassenen die leven rond het bestaansminimum. Sporten en/of deelnemen aan een culturele activiteit heeft immers een positief effect op mensen en dus is het van belang dat iedereen hieraan kan deelnemen. De visie van het Volwassenenfonds is een inclusieve samenleving waarin iedereen profiteert van de kracht van sport & cultuur. De missie is het wegnemen van financiële drempels tot sport en cultuur bij volwassenen.

Jaarlijks helpen we als gemeente Middelburg middels deelname aan het Jeugdfonds Sport en Cultuur al meer dan 10 jaar meer dan 500 kinderen tot 18 jaar die binnen 130% van het Sociaal Minimum Inkomen vallen aan een lidmaatschap bij een sportclub of een culturele aanbieder. Het doel is om deze doelgroep uit te breiden voor 18 jaar en ouder waardoor iedereen uit deze doelgroep in de gelegenheid is om deel te nemen aan sport en cultuur. Door deel te nemen aan het Volwassenfonds sluiten we aan bij onze lange termijn doelstellingen zoals het stimuleren van een gezonde samenleving, zowel mentaal als fysiek en het voorkomen van verdere stijgingen in ziekte en zorgkosten. In Zeeland zijn inmiddels al 6 Zeeuwse gemeenten aangesloten die in 2022 goed waren voor 73 toegekende aanvragen bij Zeeuwse sport en cultuur aanbieders.

3. Nog te besluiten voortkomende uit moties/toezeggingen college/overig

Tot slot zijn tijdens de raadsvergadering over de kadernota niet alle amendementen en moties aangenomen. Uw raad heeft hierbij rekening gehouden dat wij met voorstellen zou komen hoe deze in de begroting konden worden verwerkt. Daarnaast zijn bij het opmaken van de begroting nog een aantal punten naar boven gekomen waarbij de noodzaak aanwezig is deze in de begroting te verwerken. Hieronder wordt een korte toelichting gegeven op deze punten.

Vluchtelingen aan het werk

De raad heeft een motie (6.m.11) aangenomen. Hier wordt het college verzocht met een plan te komen om menskracht vrij te maken om Asielzoekers, Statushouders en Oekraïense ontheemden te begeleiden naar werk. Vooruitlopend hierop wordt voorgesteld de kosten voor de formatie (1 fte) in de (meerjaren)begroting te verwerken.

Openbare toiletten Molenwaterpark

Het college heeft de toezegging gedaan middelen vrij te maken waarbij openbare toiletten Molenwaterpark worden gerealiseerd. In de kadernota 2020 – 2023 is voor een vergelijkbare voorziening op het Zusterplein geld opgenomen. Op deze plek is een dergelijke voorziening niet meer noodzakelijk. Hiervoor was € 17.000 als jaarlijkse kapitaallasten opgenomen. Voor een nieuwe voorziening op het Molenwaterpark een extra vervangingsinvestering opgenomen van € 175.000.  Als gevolg van prijsstijgingen en noodzakelijk onderhoudskosten is nog een extra structureel bedrag van € 24.000 in de concept (meerjaren)begroting 2024 - 2027 gereserveerd. De totale jaarlijkse lasten (onderhoud en kapitaallasten) worden geraamd op € 41.000.

Restauratie stadhuis (extra - o.b.v. gevormde voorziening Stadhuis bij jaarrekening

Voor de renovatie van het stadhuis is een kostenraming gemaakt. Op basis de ‘need to haves’ is bij de jaarrekening 2022 is een voorziening gevormd. Deze is bedoeld voor de noodzakelijk kosten. Naast deze noodzakelijke kosten zijn ook kosten voorzien voor zogenaamde ‘nice to haves’. Deze investeringskosten worden bij de renovatie wel meteen meegenomen. Hiervoor is nog geen dekking beschikbaar. Op basis van de verwachte kosten wordt voorgesteld deze in de (meerjaren)begroting te verwerken. Voor de definitieve toekenning van het krediet zal de raad nog een definitief raadsvoorstel voorgelegd krijgen.

Vrijwilligersvergoeding adviescommissie cultuursubsidies

Vanaf 2024 worden aanvragen voor jaarlijkse subsidie behandeld op basis van de nadere regels kunst en cultuur gemeente Middelburg 2023-2026. Het college kan zich op basis hiervan bij de beoordeling van het criterium ‘artistiek-inhoudelijke kwaliteit’ laten adviseren door een onafhankelijke door het college ingestelde commissie. Deze nieuw op te richten adviescommissie verstrekt over de aanvragen voor jaarlijkse subsidie artistiek-inhoudelijk advies op basis waarvan het college een besluit kan nemen.

Formatie uitvoering taken nieuwe huisvestingsverordening

In het raadsvoorstel Huisvestingsverordening gemeente Middelburg 2023 is als besluit opgenomen dat voor de uitvoering van handhavingstaken extra capaciteit ten behoeve van afdeling vergunningverlening en handhaving (1fte) nodig is. De kosten hiervan zijn in de concept (meerjaren)begroting 2024 – 2027 verwerkt.

Wegenonderhoud

In het raadsvoorstel wegenonderhoud is opgenomen dat we het wegbeheer uit willen voeren conform de uitgangspunten van scenario 2 (Basis C+) als bedoeld in de notitie Wegenbeheerplan 2024 – 2033 en het oppervlak met achterstallig onderhoud (D) binnen 10 - 12 jaar terug te brengen tot 6% van het areaal. Om het achterstallig onderhoud weg te werken van 18% naar 10% is € 3,1 miljoen benodigd. Dit bedrag kan worden gehaald uit de reserve wegen. Voor het verder terugbrengen van het achterstallig onderhoud naar 6% zijn op dit moment onvoldoende middelen beschikbaar. Hiervoor is € 1,7 miljoen benodigd.

De structurele meerkosten in relatie tot klimaat en duurzaamheid zijn in varianten aan de raad voorgelegd. De Raad wordt voorgesteld: “Het onderhoud aan de verhardingen te combineren met het realiseren van de klimaat-duurzaamheidsdoelstellingen, SROI en duurzaam inkopen. En voor de benodigde financiële middelen een keuze te maken uit één van de drie genoemde pakketten.” De raad heeft op 21 september 2023 besloten de variant Groen aan te houden, dit vraagt extra middelen van € 500.000. De kosten voor het realiseren van de klimaat- en duurzaamheidsdoelstellingen worden in de (meerjaren)begroting 2024 – 2027 toegevoegd aan het wegenbudget.

4. Verwerking 5e begrotingswijziging 2023 IJZ

In het raadsvoorstel 5^de begrotingswijziging 2023 van de GR GGD Zeeland is aangegeven dat de kosten van Jeugdzorg voor 2024 en verder stijgen. Met name de kosten voor de gecontracteerde jeugdhulp wordt hoger. Er wordt gerekend met een voorlopige OVA-index voor personele lasten. De definitief vastgesteld index was aanzienlijk hoger. Dit verschil wordt contractueel verrekend in de prijzen vanaf 1 januari 2024. Deze ontwikkeling van de jeugdhulpkosten is in de begroting verwerkt.

5. Overige mutaties

Met het vaststellen van de Kadernota wordt de meerjarenbegroting opgesteld. De hoogte van het genoemde voordeel, in bovenstaande tabel, wordt hier met name veroorzaakt doordat bij de kadernota een inschatting is gemaakt wat het effect van de definitief vastgesteld CAO voor Gemeenteambtenaren. Voor de begroting is een nieuwe salarisbegroting opgesteld. Deze specifiekere salarisbegroting geeft een iets positiever beeld (0,9%) dan waar bij de Kadernota mee is gerekend. Daarnaast zijn conform het raadsvoorstel de structurele effecten uit Bestuurlijke tussenrapportage in de (meerjaren)begroting 2024 - 2027 verwerkt.

Namens het college van burgemeester en wethouders,

Rutger Schonis,

wethouder Financiën Gemeente Middelburg