Veiligheid

Burgers en bezoekers van Middelburg moeten zich veilig voelen én veilig zijn. Het gaat om veiligheid in en rond het huis en in de buurt. In het grotere verband veiligheid van stad en regio. We werken onder anderen aan het tegengaan van ondermijnende criminaliteit, woninginbraken, overvallen en straatroven. Maar ook aan het voorkomen en oplossen van complexe overlastsituaties, een veilig verloop van evenementen, een veilige zeehaven en aan veiligheid binnen de digitale (Middelburgse) omgeving. Hierbij werken we veel samen met andere organisaties.

Beleidskader

Vastgestelde gemeentelijke beleidsnota's:

• Integraal Veiligheidsbeleid Walcheren 2023-2026 (2023)

• Prostitutiebeleid (beleidsnota en -regels) (2000)

• Integriteitsbeoordeling (Wet BIBOB) (2006)

• Regionaal Zeeuws Crisisplan 2018-2021 (2017)

• Victoriabeleid gemeente Middelburg (2000)

• Beleidsregel Wet maatregelen bestrijding voetbalvandalisme en ernstige overlast (Wet MBVEO) (2013)

• Beleidsregel Wet Aanpak Woonoverlast (2018)

• Beleidsregel Veiligheid bij evementen (2017)

• Nota omgaan met conventionele explosieven (2011)

• Bestuurlijke handhaving van artikel 13b Opiumwet (2014/2016)

• Regionaal Beleidsplan Politie Zeeland West-Brabant 2023-2026

• Strategische agenda aanpak van cybercriminaliteit Zeeland West-Brabant 2023-2026

Wat willen we bereiken?

Maatschappelijk effect

De burgers en bezoekers van Middelburg moeten zich veilig voelen en veilig zijn. Dat gaat het enerzijds om veiligheid in en rond het huis en in de buurt, anderzijds in het grotere verband van stad en regio.

Doelstellingen

1. De basis op orde voor wat betreft een datagedreven aanpak van ondermijning.

2. Versterken van de weerbaarheid en integriteit van de gemeente Middelburg waardoor wordt voorkomen dat de gemeente ondermijnende activiteiten faciliteert en waardoor barrières worden opgeworpen tegen ondermijnende criminaliteit.

3. Tegengaan van bezit en gebruik (steek)wapens door jongeren.

4. Bewustwording creëren en handvaten bieden in het tegengaan van digitale criminaliteit.

5. Beter voorbereid zijn op de risico's die samenhangen met de energietransitie.

Wat gaan we daarvoor doen?

Integraal Veiligheidsbeleid 2023-2026

Veiligheid is een belangrijk aandachtsveld van de (lokale) overheid. We willen dat onze inwoners veilig zijn en zich veilig voelen in hun buurt en daar prettig kunnen wonen. Ondernemers moeten kunnen ondernemen in een veilige gemeente en bezoekers en toeristen moeten op een veilige manier kunnen recreëren en ontspannen.

De gemeente heeft de regierol bij het ontwikkelen van het integraal veiligheidsbeleid. Wij werken daarvoor samen met onze partners in het veiligheidsdomein zoals politie, brandweer/veiligheidsregio en Openbaar Ministerie. Maar ook partners in het maatschappelijk domein spelen een belangrijke rol. Denk dan aan organisaties zoals de GGD, RUD, zorg- en welzijnsorganisaties, scholen en woningbouwcorporaties. Maar het allerbelangrijkste zijn onze inwoners en ondernemers. Inwoners en ondernemers die zich medeverantwoordelijk voelen om een bijdrage te leveren aan een veilige gemeente. Kortom, leefbaarheid en veiligheid is een verantwoordelijkheid van ons allemaal.

De gemeente voert de regie over de verschillende maatregelen die met de partners zijn afgesproken en bewaakt en bevordert een gecoördineerde, gezamenlijke aanpak. De ambities van gemeente Middelburg in relatie tot veiligheid zijn vastgelegd in de nota Integraal Veiligheidsbeleid Walcheren 2023-2026. In dit plan worden de strategische doelen benoemd die de gemeente op het gebied van veiligheid nastreeft en de prioriteiten die daarbij worden gesteld. Het huidige plan is opgesteld in samenwerking met gemeente Veere en gemeente Vlissingen. Als prioriteiten zijn opgenomen 'aanpak van ondermijning, zorg en veiligheid, jeugd en veiligheid, aanpak van digitale criminaliteit en de veiligheidsrisico's van de energietransitie. Als lokale prioriteit heeft gemeente Middelburg daar nog de veiligheid bij evenementen aan toegevoegd.

Deze prioritering betekent niet dat andere veiligheidsthema's geen aandacht krijgen. Waar veiligheid aan de orde is en de gemeente heeft daar een rol speelt zal het cluster OOV betrokken zijn. Wel krijgen de geprioriteerde thema's verhoudingsgewijs meer aandacht en zijn in het IVB concrete ontwikkelopgaven benoemd.

Het veiligheidsbeleid wordt steeds voor vier jaar vastgesteld. Het beleid is daarmee redelijk statisch. Het veiligheidsdomein zelf kan juist erg dynamisch zijn. Dat is de afgelopen jaren nog maar eens gebleken (corona, oorlog in Oekraïne). Daarom is enige flexibiliteit noodzakelijk zodat ingespeeld kan worden op onverwachte, of nieuwe ontwikkelingen.

In de paragrafen hieronder wordt per geprioriteerd onderwerp uit het Integraal Veiligheidsbeleid een vertaling gemaakt naar concrete activiteiten en doelen in 2024.

De aanpak van ondermijning

De aanpak van de georganiseerde, ondermijnende criminaliteit staat hoog op de bestuurlijke agenda. Dat is nodig omdat de boven- en onderwereld steeds meer verweven raakt. Dit heeft een ontwrichtende invloed op onze samenleving en is een aantasting van het gezag van de overheid. Ook landelijk krijgt het thema prioriteit en wordt veel geld vrijgemaakt om deze vorm van criminaliteit aan te pakken.

In Zeeland komen verschillende vormen van georganiseerde criminaliteit voor. We hebben te maken met drugscriminaliteit (handel en doorvoer onder andere via de Zeeuwse havens), mensenhandel, fraude en witwaspraktijken.

Op verschillende manieren is gemeente Middelburg actief binnen de aanpak van ondermijning:

• In de operatie. Gemeente Middelburg is het meldpunt voor signalen van ondermijning. Situaties waar sprake is van ondermijning worden opgespoord en aangepakt. De gemeente werkt daarbij samen met een groot aantal partners binnen het netwerk Taskforce-RIEC. Waar politie en justitie strafrechtelijk optreden, vervult de gemeente bestuursrechtelijk een rol.

• Versterken van maatschappelijke weerbaarheid. Door gericht activiteiten in te zetten op een bepaalde branche, locatie, of groep mensen wordt de weerbaarheid vergroot. Zo zet de gemeente Middelburg al een aantal jaar in op toezicht en handhaving op bedrijventerreinen. Dit draagt er aan bij dat het voor criminelen lastiger wordt om op deze bedrijventerreinen hun criminele activiteiten uit te voeren.

• Versterken van bestuurlijke weerbaarheid. Dit betreft de positie van de gemeentelijke organisatie en het bestuur. Samen met de andere Zeeuwse gemeenten, Provincie en waterschap Scheldestromen heeft Middelburg invulling gegeven aan de Zeeuwse norm weerbare overheid. Een handelingskader dat dient als ondergrens voor een weerbare overheid in Zeeland. Deze norm is een bundeling van al bestaande (beleids)afspraken, wet- en regelgeving, handreikingen en modellen op diverse thema’s, met als overkoepelend thema: weerbaarheid.

In 2023 is Gemeente Middelburg gestart met een professionaliseringsslag. In 4 jaar tijd wil de gemeente een steviger rol vervullen bij de aanpak van ondermijning. In 2024 richten we ons vooral op onze informatiepositie en de interne bewustwording. Daarnaast worden in 2024 weer regelmatig verschillende integrale controles gericht op ondermijning georganiseerd. Uiteraard worden ook signalen van mogelijke ondermijning opgepakt.

Op gebied van mensenhandel / arbeidsuiting is er binnen de gemeente de aandachtsfunctionaris mensenhandel. Deze zal in 2024 weer eventuele meldingen en casussen oppakken. Daarnaast zal er blijvend aandacht voor dit thema binnen de organisatie worden gevraagd.

Uitdagingen op het snijvlak van zorg en veiligheid

Het Rijksbeleid heeft een omslag gemaakt van behandeling binnen psychiatrische klinieken naar ambulante, psychiatrische zorg door begeleiding in de eigen woonomgeving. Deze omslag heeft - naast andere oorzaken zoals bezuinigingen en personeelstekorten - geleid tot een situatie waarin de psychiatrische zorg en de daarbij behorende overlastproblematiek niet meer binnen de muren van de kliniek blijft, maar zich ook manifesteert in de woon- en leefomgeving in de Nederlandse gemeenten.

Ook binnen de gemeente Middelburg ervaren we een groeiende groep inwoners met een opeenstapeling van problemen op het vlak van zorg en veiligheid. Oorzaken en gevolgen lopen vaak door elkaar heen en zijn vaak complex en structureel. We zien steeds vaker een combinatie van psychische klachten, verstandelijke beperking, verslavingen en het ontbreken van een goed functionerend sociaal netwerk rondom de persoon in kwestie waardoor mensen onvoldoende in staat zijn om hun situatie zelf te veranderen. De problematiek is vaak omvangrijk, waardoor veel partijen erbij betrokken zijn, zowel vanuit het zorg- als het veiligheidsdomein.

Uit de veiligheidsmonitor blijkt dat we al jaren een stijgende trend zien in het aantal overlastmeldingen van mensen met verward gedrag in alle Zeeuwse gemeenten, maar vooral in de vier grotere gemeenten in Zeeland, waaronder Middelburg. Diverse ontwikkelingen zijn de afgelopen jaren in gang gezet om de overlast van deze personen met een gecombineerde aanpak van preventie, zorg en repressie te bestrijden. Daarbij zijn belangrijke stappen gezet door ketenpartners naar een meer passende persoon- en probleemgerichte aanpak. Toch zien we vanuit het veiligheidsdomein nog te veel voorbeelden waarbij mensen met verward gedrag niet altijd passende zorg en/of ondersteuning ontvangen. Hierdoor kunnen zij een gevaar voor zichzelf of hun omgeving gaan vormen en overlast en veiligheidsproblemen veroorzaken. Mensen met verward gedrag veroorzaken bovengemiddeld vaak overlast en veiligheidsproblemen of zijn zelf het slachtoffer van misbruik en criminaliteit. Het aantal incidenten en meldingen met betrekking tot personen met verward gedrag stijgt, terwijl de tolerantie in de samenleving af lijkt te nemen. Mensen ervaren sneller overlast wanneer zij te maken hebben met mensen in de buurt die zich vreemd gedragen.

Uit de cijfers blijkt dat de zorg voor deze doelgroep steeds meer een veiligheidsprobleem wordt en dat de beleidsvelden zorg en veiligheid elkaar op dit onderwerp raken. De zorg bekijkt de problematiek en de aanpak daarvan vanuit het perspectief van de cliënt. De gemeente en de veiligheidspartners bekijken de problematiek ook vanuit het perspectief van de openbare orde en veiligheid in de straat, wijk en buurt. Om de geconstateerde ontwikkeling het hoofd te bieden is een hernieuwde samenwerking van politie, zorginstellingen, de gemeente, maar ook woningcorporaties nodig. Het gaat om samenwerking tussen de partijen die actief zijn in de sociale basis (zowel eerste- als tweedelijns) en in de verschillende domeinen, met het oog op een betere verbinding tussen zorg, veiligheid, sociaal domein en straf. De afgelopen periode zijn al succesvolle voorbeelden geweest op casusniveau, maar de komende jaren is het van belang dat dit ook op beleidsniveau verder wordt doorgevoerd.

Om dit te realiseren is in 2023 het project domeinoverstijgend werken zorg en veiligheid gestart. Een Zeeuws breed project om de domeinen 'zorg' en 'veiligheid' beter met elkaar te laten samenwerken, zowel op professioneel niveau als bestuurlijk. Het project loopt door in 2024. De opdracht voor dit project luidt:

1. Breng in beeld hoe de verschillende casuïstieken binnen het domein zorg & veiligheid hun weg vinden op de verschillende overlegtafels. Maak daarbij inzichtelijk op welke wijze er binnen de netwerken wordt samengewerkt, regie wordt gevoerd en hoe er tot besluitvorming wordt gekomen zodat casuïstiek kan worden opgelost.

2. Lever bouwstenen aan voor een effectieve coördinatie en gezamenlijk eigenaarschap uitmondend in een regionale overlegtafel voor complexe casuïstiek en in een gezamenlijke Zeeuwse aanpak casusregie en procesregie. Doel is om gehoor te geven aan de bestuurlijke oproep te komen tot een Zeeuwse methode om complexe casuïstiek te doorbreken. Maak daarbij gebruik van bestaande instrumenten (Zeeuwse regiekaart),inzichten en reeds ontwikkelde aanpakken. Formuleer op basis van deze inventarisatie een regio breed implementatieplan.

3. Ontwikkel een meerjarige strategische agenda gebaseerd op een breed gedragen visie.

4. Lever samen met de stakeholders uit zowel het veiligheidsdomein als het zorgdomein bouwstenen voor een duurzaam fundament om ketensamenwerking vorm en inhoud te geven.

De resultaten van dit project worden in de eerste helft van 2024 opgeleverd.

De gemeente Middelburg gaat samen met de gemeenten Veere en Vlissingen de mogelijkheid onderzoeken om een Skaeve Huse te realiseren op Walcheren. Skaeve Huse is een woonconcept wat oorspronkelijk uit Denemarken komt en in Nederland snel groeit. Skaeve Huse is bedoeld voor burgers die zich niet in een gewone woonomgeving of in reguliere voorzieningen kunnen of willen aanpassen. Deze betreffende burgers geven veel overlast.  Door de realisatie van een dergelijke woonvoorziening kan overlast in buurten afnemen en komen cliënten tot rust. Er wordt een onafhankelijke projectleider aangesteld die een Plan van Aanpak gaat opstellen.

Verder is in 2023 gestart met een verbeter traject 'aanpak personen met zorgwekkend gedrag Zeeland'. Landelijk is aandacht voor dit onderwerp en de wens om regionaal oplossingen te implementeren. Ook is er subsidie beschikbaar. Met zorgwekkend gedrag, wordt feitelijk hetzelfde bedoeld als met verward gedrag. Landelijk heeft men nu voor de term 'zorgwekkend' gedrag gekozen, omdat dit in meer situaties passend is. Gemeente Middelburg werkt samen met de andere gemeenten in Zeeland en veiligheidspartners aan bedenken en implementeren van oplossingen in Zeeland. Dit project moet in 2024 zijn uitvoering krijgen.

Uitdagingen op het gebied van jeugd en veiligheid

Ondanks de (landelijke) afname van jeugdcriminaliteit in de afgelopen jaren is er een trend waar te nemen in het plegen van strafbare feiten door (jonge) jeugdigen/kinderen welke gepaard gaan met (dreiging met) geweld en gebruikmaking van (vuur)wapens waaronder messen. Deze trend, waarbij de intensiteit/gewelddadigheid toe neemt, verspreidt zich ook binnen Zeeland en gemeente Middelburg. De bestrijding van deze trend is een complex proces dat integraal aangepakt dient te worden. Partijen als scholen, verenigingen en zeker ook de ouders/verzorgers spelen hierin (naast politie, justitie, jongerenwerk en gemeenten) een belangrijke rol.

In 2022 is Middelburg gestart met een project gericht op het tegengaan van (steekwapen)geweld door jongeren. Samen met de politie, Openbaar Ministerie, Welzijn Middelburg en bureau Halt worden verschillende interventies ingezet om het geweld onder jongeren tegen te gaan. Het veranderen van gedrag van jongeren vraagt een lange adem. De gemeente heeft niet de illusie dat we in twee jaar tijd een dergelijk maatschappelijk probleem in Middelburg volledig op kunnen lossen. De gemeente wil gedurende een langere tijd investeren om het bezit en gebruik van (steekwapens) door jongeren tegen te gaan. De gemeenteraad heeft hiervoor zowel in 2024 als in 2025 € 100.000 vrijgemaakt.

In 2024 zijn we van plan het project steekwapens te continueren. Verschillende interventies zullen worden geborgd en gecontinueerd. Een voorbeeld hiervan is de rol van de ‘PGA-expert’ die in 2024 is ingevuld en aan de slag gaat om de Middelburgse Persoonsgerichte Aanpak uit voering te geven. Zeeuws breed is in 2024 een projectleider actief om de aanpak integraal vorm te geven.  De aanpak vanuit de bewustwordings campagne ‘YouChoose’ willen wij verder door ontwikkelen en verbinden met andere interventies. In 2024 krijgen scholen, ouders en ondernemers een prominentere rol in het project Steekwapens en in de bredere context van jeugd & veiligheid.

Digitale veiligheid en de aanpak van cybercriminaliteit

De aandacht voor én inzet op de aanpak van cybercriminaliteit en digitale veiligheid groeit in Nederland. Dat is nodig want het vraagstuk zelf groeit ook hard. Het aantal slachtoffers van cybercriminaliteit steeg de afgelopen tien jaar met 22 procent (CBS Veiligheidsmonitor 2021). Daarnaast nam ook het aantal online aangejaagde ordeverstoringen en digitale incidenten bij gemeenten toe.

Voor het tegengaan van cybercriminaliteit en om te voorkomen dat inwoners en ondernemers slachtoffer worden van cybercrime en gedigitaliseerde criminaliteit willen de veiligheidspartners binnen de eenheid Zeeland West-Brabant samen optrekken. Daarover zijn afspraken gemaakt binnen het Veiligheidscollege en de Districtsdriehoeken. 22 juni 2023 heeft het districtscollege Zeeland een uitvoeringsprogramma vastgesteld dat loopt in 2023 en 2024.

De gemeente geeft uitvoering aan verschillende activiteiten om inwoners, maatschappelijke organisaties en bedrijven weerbaarder te maken tegen vormen van digitale criminaliteit. De gemeenten werken daarbij samen met politie, het Openbaar Ministerie en het Platform Veilig Ondernemen. Maar we betrekken ook het onderwijs, de zorg, welzijn en bedrijven om dat zoveel mogelijk samen te doen. De gemeente richt zich met name op die doelgroepen die extra kwetsbaar zijn of waar het aantal slachtoffers erg groot is. Voorbeelden van interventies zijn deelname aan het platform HackShield, een cyberavond voor ondernemers, of de 'echt of nep' campagne gericht op oudere inwoners.

Veiligheid in relatie tot de energietransitie

In onze samenleving is sprake van een spanningsveld tussen de beperkt beschikbare ruimte, de economische activiteiten met bijbehorende risico’s en de daaromheen liggende woon- en leefomgeving. Het is aan de overheid om kaders te stellen en maatregelen te treffen tegen de risico’s die elke dag voortkomen in de leefomgeving. De Omgevingswet biedt vanaf 1 januari 2024 met de Omgevingsvisie Middelburg 2050 en het toekomstige omgevingsplan nieuwe instrumenten. Zo biedt het de overheid de mogelijkheid om binnen wettelijke kaders, invulling te geven aan beleidsregels voor externe veiligheid.

Zeeland is het voor wat betreft externe veiligheid het tweede risicogebied van Nederland door de aanwezigheid van een kerncentrale, havens, spoor, wegen en grote bedrijven in combinatie met de bijzondere geografische ligging. Omdat risico’s niet uit te sluiten zijn, is het van belang dat onze inwoners, ondernemers en de overheid zelf voldoende voorbereid zijn op incidenten. Daarnaast is scherpe vergunningverlening en krachtig toezicht en adequate handhaving onmisbaar in de veiligheidsketen.

Op het gebied van duurzaamheid is in de leefomgeving de afgelopen jaren veel veranderd. De elektrische fiets was nog nooit zo populair en ook zijn steeds meer elektrische auto’s, laadpalen en zonnepanelen in de bewoonde omgeving te vinden. De oorlog in Oekraïne zorgt ervoor dat we geconfronteerd worden met een versnelde wens om ‘van het gas af’ te gaan. Bij al deze ontwikkelingen moet aandacht zijn voor de risico’s die met deze veranderingen gepaard gaan. Elektrische auto’s die moeilijk zijn te blussen en woningbranden die ontstaan door technishe problemen bij de toepassing van zonnepanelen zijn enkele voorbeelden van deze risico's. In de huidige tijd blijven wet- en regelgeving op het gebied van bouw achter bij de snelle ontwikkelingen. De nieuwe risico’s zijn nog niet voldoende meegenomen in planvorming en wet- en regelgeving.

In 2023 is intern een onderzoek uitgevoerd naar de veiligheidsrisico's van de energietransitie. De aanbevelingen kwamen er op neer dat dit onderwerp bij de gemeente hoger op de agenda terecht dient te komen, dat de verschillende betrokken afdelingen elkaar op moeten zoeken en dit thema in gezamenlijkheid dienen op te pakken. Daarnaast is aantal beschreven risico's dat nader onderzoek nodig heeft. De gemeente is in 2023 gestart om deze aanbevelingen op te volgen en daar wordt in 2024 een vervolg aan gegeven. De veiligheidsregio is een belangrijke partner daarbij. Omdat Middelburg hierin voorop loopt kan dit een voorbeeld zijn voor de andere Zeeuwse gemeenten.

De advisering rondom de Veiligheidsregio Zeeland vraagt ook in 2024 aandacht. Er speelt een aantal belangrijke thema’s dat van invloed is op onze gemeente en inwoners, zoals 'Toekomstbestendige brandweerzorg’, versterking crisisbeheersing, huisvesting en de oplopende kosten van deze gemeenschappelijke regeling.

Verder wordt ook in 2024 invulling gegeven aan het piket openbare orde en veiligheid en rampenbestrijding en crisisbeheersing. Dit betekent dat de gemeente 24 uur per dag, 365 dagen per jaar, bereikbaar en inzetbaar is bij calamiteiten. Om over de juiste kennis te blijven beschikken nemen de 5 piketmedewerkers ook in 2024 deel aan diverse trainingen en oefeningen.

De veiligheid op en rond evenementen

Een veilige woon- en leefomgeving is gediend met het veilig verlopen van (grootschalige) evenementen. In het proces van vergunningverlening is veiligheid een belangrijk onderdeel. Sinds 2019 is het verplicht voor organisatoren van grotere evenementen dat zij, conform de beleidsregel "Veiligheid bij evenementen", een veiligheidsplan hebben. De optimalisatie van de kwaliteit van deze veiligheidsplannen is een voortdurend proces om met elkaar te zorgen voor veilige evenementen. De organisatoren worden hierbij, indien gewenst en noodzakelijk, ondersteund door de gemeente. In 2024 wordt het evenementenbeleid van de gemeente Middelburg geactualiseerd. De veiligheid van evenementen wordt in deze actualisatie nadrukkelijk meegenomen.

Een evenement dat specifieke aandacht behoeft is de jaarwisseling. In de afgelopen jaren is een aanzienlijke hoeveelheid ambtelijke capaciteit gestopt in de voorbereidingen en uitvoering van een veilig verloop van de jaarwisselingen. Dit met wisselend succes. De jaarwisseling van 2021 kende een onrustig verloop, met name in de kern Arnemuiden. De afgelopen jaarwisseling is zeer rustig verlopen. Mede dankzij de inzet van een aantal vrijwilligers dat het initiatief heeft genomen voor een feest in de kern van Arnemuiden.

Invulling van financiële ruimte kadernota 2024-2027

1. Project preventie van (steek)wapen geweld en jeugdcriminaliteit                

Vervolg van het project preventie van (steek)wapen geweld en jeugdcriminaliteit in 2024 en 2025. De interventies worden ingezet langs drie lijnen:

• Bewustwording en preventie (voortzetting en uitbouw van de YouChoose campagne, activiteiten/interventies om [risico] jongeren met hun talent aan de slag te laten gaan);

• Vroeg signalering en melden (inspanning verrichten om met [risico]jongeren in contact te komen en te ondersteunen, netwerkbijeenkomsten);

• (Persoons)gericht interveniëren (inzetten van interventies om [risico] jongeren positief te beïnvloeden).

2.Mensenhandel 

In het overleg Zeeuwse Overheden hebben de burgemeester en wethouders Zorg- en Welzijn ingestemd met het voorstel voor de borging van de coördinatie aanpak mensenhandel in Zeeland. Vervolgens heeft hier in iedere gemeente bestuurlijke besluitvorming over plaatsgevonden.

Beleidsindicatoren

Wat mag het kosten?