Inleiding

Voor u ligt de begroting van de gemeente Middelburg voor 2025. Het is al weer de derde begroting die het college van burgemeester en wethouders in de huidige samenstelling aan de gemeenteraad aanbiedt.

Toen dit college in 2022 aantrad, was al duidelijk dat vanaf de periode 2025/2026 de gevolgen van de veranderende systematiek van het Gemeentefonds tot een financieel “ravijnjaar” zou gaan leiden. Dat moment is nu aangebroken. De begroting voor 2025 laat een fors tekort zien (ruim € 2 miljoen). Gelukkig is het financiële huishoudboekje van de gemeente Middelburg robuust genoeg om deze klap op te kunnen vangen. Verderop in deze toelichting wordt bij het ravijnjaar en de gevolgen hiervan wat langer stilgestaan.

Het is gelukkig niet allemaal kommer en kwel. Sterker nog: Middelburg blijft stevig op zijn financiële grondvesten staan. Dat is ook hard nodig. Want alleen op een stabiel fundament kan je verder bouwen. En bouwen gaan we.

Middelburg staat aan de vooravond voor een ingrijpende verbouwing. Willen we de doelen halen op het gebied van woningbouw, klimaat en energie die in de Omgevingsvisie Middelburg 2050 zijn geformuleerd dan moeten we nu hard aan de slag gaan. Bij de Omgevingsvisie hoort een ambitieuze uitvoeringsagenda en ook die is inmiddels geaccordeerd door de gemeenteraad. Een belangrijk onderdeel daarbij is het instellen een investeringsfonds waaruit de projecten uit de uitvoeringsagenda betaald kunnen worden. Daarbij zet het college in op projecten die betrekking hebben op de vier speerpunten die de gemeenteraad in 2022 heeft benoemd voor deze bestuursperiode, wonen, klimaat en energie, participatie en het sociaal domein.

We hebben meer zicht op waar de komende jaren de nieuwe woningen gebouwd gaan worden die in onze gemeente zijn gepland op basis van de Zeeuwse Woondeal 2030. Veel locaties zijn aangedragen door onze eigen inwoners via een burgerraadpleging die in het najaar van 2023 heeft plaatsgevonden. Voor enkele nieuwe woningbouwprojecten is de planvorming gestart en komt de eerste besluitvorming in 2025 naar de gemeenteraad. Zo is de verkenning gestart voor de ontwikkeling van het “Hart van Griffioen” waarbij de gemeente samen met Woongoed en de betrokken onderwijsinstellingen op zoek is naar een nieuwe invulling van het gebied op en rondom de Elzenlaan. Ook is een start gemaakt met het project “Hart van Dauwendaele” waarbij ook een integrale ontwikkeling voor woningbouw en onderwijshuisvesting aan de orde is.

Als het gaat om het werken aan het project klimaat, energie en circulariteit (KEC) gaan we het komende jaar weer een stap zetten. Niet in de laatste plaats omdat de Regionale Energie Strategie Zeeland 2.0 (RES) eind 2024 voor verdere besluitvorming aan de gemeentebesturen wordt voorgelegd. We blijven daarnaast werken aan projecten zoals het Smart Grid Arnestein waarbij bedrijven op het bedrijventerrein Arnestein aan kunnen sluiten.

Ook gaan we aan de slag met het maken van wijk- en dorpsvisies als opmaat voor een andere manier van wijkgericht werken. Als eerste komen daarvoor de Stromenwijk en Nieuw- en Sint Joosland aan de beurt. In het geval van de wijkvisie Stromenwijk gaan we daarbij intensief samenwerken met Woongoed Middelburg.

Om ervoor te zorgen dat kinderen gezond en kansrijk opgroeien en ontwikkelen én jeugdzorg beschikbaar is en blijft voor jongeren die dit het hardst nodig hebben, werken we aan het normaliseren van de hulp aan jeugdigen en hun ouders. Onze visie en beleid leggen we vast in een nieuw beleidskader jeugd. Ook gaan we in 2025 op zoek naar initiatieven die een bijdrage leveren aan het beheersen van de kosten. En met het onderwijsachterstandenbeleid blijven we in 2025 investeren in gelijke ontwikkelkansen. We leggen de nadruk op een sterke samenwerking tussen kinderopvang en school om de onderwijskansen voor kinderen met een (kans op) achterstand te vergroten.

Uiteraard heeft het college bij het opstellen van het begrotingsvoorstel 2025 rekening gehouden met de wensen die door de gemeenteraad zijn aangedragen bij de behandeling van de Kadernota 2025-2028. Ondanks de financiële gevolgen van het hiervoor al genoemde “ravijnjaar” is het gelukt om alle aangedragen wensen te honoreren in deze begroting.

Voor wat betreft deze bestuursperiode zijn we inmiddels in de tweede helft aanbeland. Dat is voor het college geen reden om op de handen te gaan zitten. Integendeel zelfs! De frisse wind die bij de start van deze bestuursperiode is gaan waaien, blaast wat het college betreft, nog even door.

Financiële positie

De gemeenten krijgen vanaf 2026 te maken met een daling van de inkomsten uit het Gemeentefonds, waardoor taken en middelen niet meer in balans zijn. In de meicirculaire 2024 is besloten om de nieuwe financieringssystematiek vervroegd in te voeren. Dit zou leiden tot een extra terugval van middelen in 2026, om dit te compenseren stelt het Rijk extra middelen tegemoet maar deels voor 2025.

In deze begroting 2025-2028 zijn dan ook maatregelen opgenomen om deze onbalans op te vangen. In de memo actieve informatie bij de meicirculaire 2024 is hier nader op ingegaan. De financiële situatie van Middelburg is ondanks de noodzakelijke herstelmaatregelen gelukkig nog steeds gezond. De gemeenteraad heeft eerder besloten om de structurele middelen die vanaf 2026 beschikbaar zijn als uitgangspunt te hanteren voor deze begroting.

Gebeurtenissen na vaststelling Kadernota 2025 - 2028

Uw raad heeft de kadernota 2025-2028 op 3 juli 2024 vastgesteld. Daarnaast heeft uw raad een memo actieve informatie ontvangen over de uitkomsten van de meicirculaire en een prognose gegeven over de financiële ruimte voor de komende jaren. Hoewel de uitkomsten van de meicirculaire positief zijn, zien wij toch enkele ontwikkelingen.

1. ¹ Zie beantwoording schriftelijke vraag Kadernota 2025-2028 fractie GL-PvdA, pagina 23.

Verderop in de begroting worden bij de verschillende programma's bovenstaande ontwikkeling en de benodige beschikbare middelen inzichtelijk gemaakt. Voor het totaaloverzicht worden ze hieronder per onderdeel nader toegelicht.

1. Uitkomsten Meicirculaire 2024¹

De uitkomsten van de meicirculaire zijn via een memo actieve informatie aan uw raad toegezonden. Met name het schrappen van de opschaling en de vervroegde invoering van nieuwe financieringssystematiek hebben ervoor gezorgd dat gemeenten meer middelen beschikbaar hebben gekregen in de meicirculaire 2024. Bij het opstellen van de Kadernota 2025-2028 was hier al rekening mee gehouden.

Naast deze extra middelen zijn in de meicirculaire ook de ontwikkeling binnen de uitkeringsbasis en hoeveelheidsverschillen aangepast wat structureel een voordeel oplevert.

Het verwachte eenmalige tekort voor jaarschijf 2025 is minder groot dan verwacht omdat in de meicirculaire 2024 de extra taakstelling die het Rijk had ingeboekt binnen het Jeugddomein is komen te vervallen en voor 2025²toegevoegd is aan het gemeentefonds. In Middelburg was deze taakstelling (budgetneutraal) pas voor het begrotingsjaar 2026 ingeboekt. Hierdoor zijn deze eenmalige middelen extra inzetbaar. Het begrote tekort 2025 daalt hierdoor met € 2 miljoen waardoor minder aan de algemene reserve moet worden onttrokken en extra beschikbaar komt voor de reserve investeringsfonds, circa € 9 miljoen.

2. Bestuurlijke tussenrapportage 2024

De structurele effecten zoals die zijn gemeld in de bestuurlijke tussenrapportage 2024 zijn verwerkt in deze Programmabegroting 2025 en de meerjarenraming 2026-2028. Op 26 september 2024 is de bestuurlijke tussenrapportage door uw raad vastgesteld.

3. GGD - 1e en 3e begrotingswijziging 2025

In de raadsvergadering van 26 september 2024 is de eerste en derde begrotingswijziging 2024 van de GGD behandeld. De onderstaande financiële effecten vloeien hieruit voort:

• De eerste begrotingswijziging 2025 vraagt om extra middelen (€ 65.000) beschikbaar te stellen voor de formatie-uitbreiding van Veilig Thuis Zeeland met 4,9 fte. Dit om de oplopende wachtlijsten terug te dringen en daarmee te kunnen voldoen aan de wettelijke termijnen, met goede kwaliteit van dienstverlening en een acceptabele werkdruk;

• Vanwege de herziene VZG-norm voor 2024, wijzigt ook de grondslag voor 2025. De derde begrotingswijziging 2025 vraagt daarom om extra middelen (€ 38.000) beschikbaar te stellen.

Deze extra uitgaven van in totaal € 103.000 zijn in deze Programmabegroting 2025 en de meerjarenraming 2026-2028 structureel verwerkt.

4. Financiële bijdrage Zeeuws Expat Center

Op 26 september 2024 heeft uw raad ingestemd met het voorstel om de bijdrage aan het Expat Center voor 2024 en 2025 te continueren. Het begrote bedrag voor 2025 is in de programmabegroting 2025 eenmalig verwerkt.

5. Overige mutaties

Bij het opmaken van deze programmabegroting 2025 en meerjarenraming 2026-2028 zijn de uitgangspunten van de kadernota verder uitgewerkt en zijn inschattingen nader gespecificeerd. De afwijking van € 0,2 miljoen loopt in de jaren structureel op. Procentueel (< 0,3%) gezien een fractie van het totale begrotingstotaal van € 200 miljoen. Deze afwijking wordt met name veroorzaakt door nadere uitwerking van de salarislasten en bijstelling van de bouwleges.

Namens het college van burgemeester en wethouders,

Rutger Schonis,

wethouder Financiën

1. Eind september wordt de septembercirculaire 2024 verwacht. Evenals de systematiek bij de Kadernota 2025-2028 en de meicirculaire zal deze circulaire bij de behandeling van de programmabegroting 2025 en meerjarenraming 2026-2028 via een memo actieve informatie worden aangeboden.
2. Blijkend uit het regeerakkoord van het nieuwe kabinet Schoof zal de extra bezuiniging op de jeugdzorg van € 511 miljoen (2026 en verder), die voor rekening en risico Rijk komt, definitief vervallen. De verwachting is dat dit in een toekomstige circulaire zal worden verwerkt.