Volksgezondheid en milieu

Preventie op het gebied van gezondheid heeft de afgelopen jaren een grotere rol gekregen in landelijke regelingen als Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) en het Integraal zorgakkoord (IZA). In het IZA worden op regioniveau afspraken gemaakt met als doel de zorg voor iedereen toegankelijk, kwalitatief en betaalbaar te houden. De ambitie van het GALA is een gezonde generatie in 2040 en richt zich voornamelijk op de lokale samenwerking. Deze akkoorden hebben veel overlap en versterken elkaar. Samen met diverse partijen, waaronder de GGD, zorgverzekeraar en zorgaanbieders wordt samengewerkt om de doelen vanuit de akkoorden te halen.

We pakken de gezondheidsvraagstukken vanuit een breed perspectief aan, waarbij we de verschillende domeinen overstijgen. Deze aanpak staat ook wel bekend als de ‘Health in All Policies-benadering’. Dit houdt in dat gezondheid in alle beleidsdomeinen wordt meegewogen. Gezondheid heeft veel raakvlakken met de rest van het ‘sociaal domein’ (Jeugdwet, Wmo, Participatiewet), maar ook met het ruimtelijk domein (gezonde leefomgeving, wonen) en met sport. Door de veranderingen in het sociaal domein (2015) en de Omgevingswet (2024) hebben we meer mogelijkheden om gezondheidstaken te verbinden met andere taken van de gemeente (sociaal, ruimtelijk, handhaving).

Beleidskader

Vastgestelde gemeentelijke beleidsnota's:

• Plan van aanpak Brede SPUK

• Preventie- en Handhavingsplan 2023-2026

• Omgevingsvisie Middelburg 2050

• Middelburgs model "Inhoudelijk kader transformatieproces ‘Beweging naar voren’ "

• Middelburgse Visie Milieu 2019-2025

• Klimaatbestendige Middelburgse samenleving 2018-2050

• Uitwerking afvalbeleid Middelburg na pilotfase (2020 t/m 2027)

• Regionale Energie Strategie Zeeland 1.0 (2021 vastgesteld)

• Transitievisie Warmte (vastgesteld in 2021)

• Regionale Structuur Warmte Zeeland (vastgesteld in 2021)

• Groenbeleidsplan Gemeente Middelburg 2016–2026

• Stedelijk Waterprogramma 2021-2030

Wat willen we bereiken?

Maatschappelijk effect - Volksgezondheid

De gemeente Middelburg staat voor een gezond leven in een gezonde omgeving. Onze ambitie is een sterke sociale basis, zodat inwoners meer voor zichzelf, voor elkaar en voor Middelburg kunnen betekenen. In onze benadering ligt de nadruk op positieve gezondheid als leidraad voor het welzijn van onze inwoners. Gezondheid wordt niet gezien als de afwezigheid van ziekte, maar we richten ons op het versterken van de veerkracht en eigen regie van individuen. Door te focussen op de brede aspecten van gezondheid, waaronder fysiek, mentaal en sociaal welbevinden, streven we ernaar dat inwoners beter kunnen omgaan met de diverse uitdagingen die het leven met zich meebrengt. Door de zelfredzaamheid van inwoners te versterken kunnen zij zelf meer regie nemen over hun gezondheid en welzijn.

Maatschappelijk effect - Milieu

Een gezonde, duurzame samenleving en leefomgeving en een duurzame ontwikkeling van de gemeente.

Doelstelling - Volksgezondheid

Binnen onze gemeente streven we naar het verschuiven van de focus van een curatieve aanpak (genezing) naar een preventieve en amplitieve (versterking) strategie. Hiermee willen we niet alleen gezondheidsproblemen voorkomen, maar ook actief bijdragen aan een verbetering van de algehele levenskwaliteit van onze inwoners. De sleutel tot deze beweging is een sterke verbinding tussen het medische, sociale en fysieke domein. Door intensieve samenwerking tussen deze domeinen kunnen we vroegtijdig signaleren en ingrijpen, waardoor we problemen bij de bron aanpakken. Dit vraagt om een geïntegreerde aanpak, waarbij professionals uit verschillende sectoren samen werken aan een gemeenschappelijk doel: een gezonde en veerkrachtige gemeenschap.

Doelstellingen - Milieu

1. Voorzien in de behoeften van de huidige generaties, zonder de mogelijkheden van toekomstige generaties te beperken om gezond en goed te kunnen leven.

2. Energieneutraal en klimaatadaptief in 2050.

3. Minder afval en meer hergebruik van grondstoffen.

Wat gaan we daarvoor doen?

Volksgezondheid

Positieve gezondheid: een brede blik op gezondheid

Middelburgse inwoners gezond maken én houden.

De GGD Zeeland geeft namens de dertien Zeeuwse gemeenten uitvoering aan de wettelijke taak op het gebied van preventief gezondheidsbeleid, zoals beschreven in de Wet publieke gezondheid. De GGD voorziet vanuit beschikbare gezondheidscijfers en onderzoeksgegevens de gemeente met (onderbouwde) inzichten. Zij vertalen deze naar benodigde interventies en/of regionale en lokale projecten op volksgezondheidsthema’s.

De lokale samenwerking tussen het medisch en het sociaal domein versterken.

Het is essentieel dat partners elkaar beter weten te vinden en effectief samenwerken. Als gemeente nemen wij een faciliterende rol op ons. We leggen verbindingen tussen verschillende partijen en hen ondersteunen in hun samenwerking. We zetten in op het doorontwikkelen van de lokale samenwerking tussen het medisch/zorgdomein en het sociaal domein. Dit willen we bereiken door o.a. het verder uitrollen Welzijn op Recept en de andere ketenaanpakken waar ook een directe relatie ligt met de 1^e lijn (huisartsenzorg). Het gedachtegoed van ‘Kerngezond’ wordt onderzocht.

Gezonde keuze is de makkelijke keuze.

Als gemeente willen we dat de gezonde keuze de makkelijke keuze is. Daarom ondersteunen we de JOGG-aanpak, die zich richt op alle kinderen en jongeren van 9 maanden tot en met 23 jaar. JOGG maakt de leefomgevingen waarin zij zich bevinden (thuis, school, buurt, sport, vrije tijd, werk en social media) gezonder door te werken aan essentiële voorwaarden. De belangrijkste thema’s waar we ons (blijvend) op in zetten zijn: Bewegen, Gezond Gewicht, Mentale Gezondheid, Water drinken en Rookvrij.

Implementatie van de vijf ketenaanpakken.

De afspraken uit zowel IZA als GALA komen samen in de inrichting van vijf verschillende ketenaanpakken, zijn gericht op verschillende doelgroepen, van jong tot oud.

1. Ketenaanpak Gecombineerde Leefstijlinterventie (GLI) voor volwassenen met overgewicht en obesitas:

   • Het bevorderen van een gezonde leefstijl en het terugdringen van overgewicht en obesitas bij volwassenen.

2. Ketenaanpak voor kinderen met overgewicht en obesitas:

   • Het aanpakken van overgewicht en obesitas bij kinderen op jonge leeftijd om gezondheidsproblemen op latere leeftijd te voorkomen.

3. Ketenaanpak valpreventie bij ouderen:

   • Het verminderen van het aantal valincidenten bij ouderen en daarmee de gevolgen zoals botbreuken en ziekenhuisopnames.

4. Ketenaanpak Welzijn op Recept:

   • Het verbeteren van het welzijn van mensen met psychosociale problemen door hen door te verwijzen naar welzijnsactiviteiten in plaats van medische behandelingen.

5. Ketenaanpak Kansrijke Start:

   • Het bieden van een goede start voor alle kinderen door aandacht te besteden aan de gezondheid en het welzijn van aanstaande ouders en jonge gezinnen.

Voor iedere ketenenaanpak is een naadloze aansluiting tussen het medische en sociaal domein nodig en vraagt dit om domeinoverstijgende samenwerking.

Meer inzet van digitale tools.

We willen (nog) meer inzetten op intensiever gebruik van digitale tools om de zorg en ondersteuning voor onze inwoners te verbeteren. Het gebruik van digitale hulpmiddelen wordt steeds meer de norm in onze dienstverlening. Een belangrijke stap hierin is de start van de pilot Evie. Dit is een digitaal platform dat helpt bij het monitoren en ondersteunen van mentale gezondheid.

Verkennen ‘dementievriendelijke stad’.

We streven naar een inclusieve gemeenschap waar mensen met dementie en hun mantelzorgers zich ondersteund en begrepen voelen, waardoor hun kwaliteit van leven aanzienlijk verbetert. We trainen gemeentelijke medewerkers en lokale ondernemers en verbeteren de openbare ruimte om deze toegankelijker te maken voor mensen met dementie. Via de wijknetwerken bespreken we signalen, knelpunten en goede voorbeelden (leernetwerken). De communicatie wordt verzorgd door en voor inwoners, wat bijdraagt aan het vergroten van het bewustzijn over dementie.

Uitvoeren wettelijke taken WPG

Tevens heeft de gemeente een aantal wettelijke taken vanuit de Wet publieke gezondheid (WPG). Deze taken heeft de gemeente Middelburg grotendeels belegt bij de GGD Zeeland.

Milieu

Middelburgse Visie Milieu

“Duurzaamheid” loopt door alle beleidsvelden heen. Er kan onderscheid gemaakt worden in de volgende thema's:

1. Klimaat en Energie

2. Duurzame Gemeentelijke Organisatie

3. Bodem

4. Klimaatadaptatie en duurzaam watersysteem

5. Klimaatbestendig groen in de Woonomgeving

6. Geluid en Lucht

7. Externe Veiligheid

8. Afval

9. Verkeer en Vervoer

10. Een leefbare fysieke ruimte

11. Bedrijven

1. Klimaat en Energie

Strategisch project KEC (Klimaatadaptatie, Energietransitie en Circulariteit)

Klimaat en Energie valt samen met Circulariteit onder het strategische project KEC. In 2025 wordt verdergegaan met de uitvoering van het KEC actieplan. Klimaat en energie vormt een van de vier gedeelde opgaven in Middelburg. Zowel ons eigen beleid o.a. de milieuvisie en Omgevingsvisie als de Regionale Energie Strategie (RES) Zeeland hebben als doel om in 2050 volledig energieneutraal te zijn en te streven naar een duurzaam gebouwde omgeving. Een omgeving die voorziet in de huidige behoefte, maar ook (economische) waarde heeft in de toekomst. De uitvoering van het strategisch project KEC en de RES is een doorlopende taak. Er wordt onder meer aan de volgende projecten en acties gewerkt:

CO2 neutraal in 2050

In het nationaal Klimaatakkoord (KA) staat hoe we in Nederland de mondiale klimaatafspraken van Parijs vertalen naar beleid en uitvoering. Zeeland draagt, net als de andere Nederlandse regio’s, zijn steentje bij aan het Klimaatakkoord. Zeeland is als gehele provincie één van de 30 RES-regio’s. In 2020 is de RES 1.0 (Regionale Energie Strategie) voor Zeeland vastgesteld door de raad en eind 2024 wordt de RES2.0 ter vaststelling aangeboden. De uitvoering van de (geupdate) Regionale Energiestrategie gaat in 2025 verder. Zowel het Klimaatakkoord als de RES geven de richting en wettelijke verplichtingen aan om in 2050 CO2 neutraal te zijn. Met name op het gebied van de verduurzaming van de gebouwde omgeving, mobiliteit, de bedrijven, de eigen organisatie en de opwekking van duurzame energie heeft de gemeente veel taken en verantwoordelijkheden. De aanpak vindt plaats per thema.

Warmtetransitie (verduurzaming van woningen en bedrijven)

Met het aardgasvrij maken van onze woningen en gebouwen is een start gemaakt in de Transitie Visie Warmte (TVW). Hierin wordt aangeven wat de voor de hand liggende mogelijkheden per wijk zijn om van het aardgas af gaan. Dit kan met warmtenetten, duurzaam gas of elektrisch. Deze transitievisie warmte wordt in 2026 opgevolgd door het Warmteprogramma. Daarnaast wordt gestart met het opstellen van het eerste wijkuitvoeringsplan, waarin meer specifiek per wijk of buurt wordt uitgewerkt waar de inwoners op kunnen rekenen en waar ze mee aan de slag kunnen. Dit wijkuitvoeringsplan wordt samen met inwoners gemaakt en zal in 2025 gereed zijn. De uitvoering volgt daarna en kan tweede helft 2025 starten.

Voor de hele gemeente geldt dat de nadruk de komende jaren vooral zal liggen op het besparen van energie door isoleren en het bewust worden en aanpassen van onze gewoontes omtrent energiegebruik. Hiervoor worden verschillende communicatiemiddelen ingezet.

De warmtetransitie vereist op veel plekken een verzwaring van het elektriciteitsnet. Stedin heeft hierin het voortouw genomen, en onderzoekt per wijk wat er moet gebeuren om klaar te zijn voor 2050. Er wordt begonnen met de wijken waar de knelpunten het meest problematisch zijn. Het elektra netwerk in de Veerse Poort zal als eerste worden verzwaard.

Het verzwaren van het elektriciteitsnet is een grote, kostbare en langdurige opgave. Alternatieve warmtebronnen kunnen in sommige gevallen voorkomen dat het elektriciteitsnet in een wijk verzwaard moet worden. Daarom worden ook alternatieve warmtebronnen onderzocht. In samenwerking met buurgemeenten wordt vervolgonderzoek gedaan naar restwarmte vanuit het Sloegebied. Verder wordt nader onderzoek gedaan naar de mogelijkheden van mini warmtenetten, momenteel in de Griffioen. Veel inwoners schakelen zelf al over op een (hybride) warmtepomp. In de TVW staat nog duurzaam gas of waterstof als mogelijke warmtebron voor bepaalde delen van de gemeente (o.a. buitengebied en de binnenstad). In een brief van 20 juli 2023 vraagt de minister ons om hier een andere warmtebron voor te zoeken, omdat duurzaam gas/waterstof ook na 2030 niet/nauwelijks voor de gebouwde omgeving beschikbaar zal zijn.

Subsidies en acties

De uitvoering van de warmtetransitie wordt voor een groot deel gezamenlijk met de andere Zeeuwse gemeenten opgepakt. Op 1 mei 2024 is het Zeeuws Isolatieprogramma (ZIP) van start gegaan, de Zeeuwse vertaling van het Nationaal Isolatieprogramma. Dit is een aanvullende subsidieregeling (tot €2.050) voor slecht geïsoleerde koopwoningen met een WOZ-waarde tot € 461.000. Woningeigenaren krijgen daarbij indien gewenst gratis advies aan huis en kunnen de subsidie ook gebruiken voor doe-het-zelf projecten. De ZIP-subsidie blijft de komende jaren beschikbaar, waarbij de mogelijkheden voor VVE’s en het gebruik van circulaire isolatiematerialen worden verruimd.

Voor woningeigenaren die moeite hebben met het betalen van hun energierekening wordt een aanvullende subsidieregeling ontwikkeld, waarbij ontzorging centraal staat. Ook wordt met de resterende middelen uit het programma Proeftuin Aardgasvrije Wijken (warmtenet Dauwendaele) en compensatiegelden Aanlanding Wind op Zee een alternatief subsidieaanbod ontwikkeld zodat deze (verder) uitgevoerd kan worden in 2025.

In deze maatschappelijke opgave werken we samen met inwoners, gemeenten, provincie, waterschap, woningcorporaties en overige partijen. Bijvoorbeeld door het maken van prestatieafspraken met woningcorporaties.

In Klarenbeek loopt een buurtproject met inwoners in samenwerking met Buurkracht. Inwoners gaan samen aan de slag om hun huizen energiezuiniger te maken. In Prinsenhove zijn begin 2024 eigenaren geholpen met verduurzamen door advies van energieambassadeurs, hulp met subsidieaanvraag en een gezamenlijke uitvraag voor energiebesparende maatregelen. We kijken nu naar een vervolg van deze aanpak in 2025.

In 2023 zijn in heel Middelburg energiefixers langs geweest bij mensen die moeite hebben met het betalen van de energierekening. De energiefixers brengen gratis kleine energiebesparende maatregelen aan bij zowel huurders als mensen met een koopwoning (die voldoen aan de criteria). Bij het opstellen van de (wijk)uitvoeringsplannen wordt de ervaring die is opgedaan met bovengenoemde acties meegenomen. Het Rijk heeft hier een handreiking voor opgesteld. Aan de hand van deze handreiking en met hulp vanuit de Zeeuwse samenwerking wordt begonnen met het opstellen van het eerste (wijk)uitvoeringsplan. Gepland is om in 2025 hierop verder te gaan.

Energie opwekken

De 30 energieregio’s in Nederland liggen op koers voor het opwekken van ten minste 35 TWh aan grootschalig duurzame energie op land in 2030. Bestaande knelpunten in de uitvoering, zoals netcongestie, zorgen dat de totale gezamenlijke ambitie van 55 TWh waarschijnlijk niet in 2030 gehaald wordt.

Voor het opwekken van duurzame energie zetten we in Middelburg in eerste instantie in op zonne-energie op daken. Daarnaast kijken we of we via de Omgevingsvisie beleid kunnen ontwikkelen over al dan niet toepassen van zonne-energie op land. Momenteel speelt de afgekondigde netwerkcongestie aan de noordkant van Middelburg een belemmerende rol.

Hoe hoger windmolens zijn, hoe meer energie ze opleveren. Een twee keer zo hoge molen, levert vier keer meer energie op. Wanneer zonnepanelen en windmolens gecombineerd worden, kan het elektriciteitsnetwerk veel efficiënter benut worden. Er is een constantere levering van elektriciteit en hoge kosten voor uitbreiding van het netwerk worden voorkomen. Bovendien levert een wind/zon combinatie meer energie per vierkante kilometer, waardoor veel –schaarse – fysieke ruimte wordt bespaard.

Energiesysteem van de toekomst

Provincie Zeeland stelt in overleg met de gemeenten, Tennet, Stedin en Gasunie een energievisie en PMIEK (Provinciaal Meerjarenprogramma Infrastructuur Energie en Klimaat) op. Door het uitfaseren van fossiele brandstoffen en de toegenomen energiebehoefte is de vraag naar elektriciteit enorm toegenomen. Ook de duurzame opwek door wind en zon is enorm toegenomen. Vraag en aanbod zijn vaak niet met elkaar in balans. Dit kan problemen op het elektriciteitsnet veroorzaken, zoals stroomuitval. Om dit te voorkomen moeten op momenten van grote vraag de gas/kolencentrales extra elektriciteit leveren en bij een groot aanbod van duurzame energie worden vaak windmolens afgeschakeld. De huidige kerncentrales leveren een constante stroom energie en kunnen niet gemakkelijk meer of minder energie leveren.

Het elektriciteitsnet wordt door heel het land verzwaard, maar dit kost veel geld, materiaal, arbeid en tijd. Dit lijkt het tempo van elektrificatie niet bij te kunnen benen. Door opwek en opslag dichterbij de plekken waar veel energie gebruikt wordt aan te leggen, hoeft er minder elektriciteitsnet verzwaard te worden. Zon- en windenergie vullen elkaar goed aan. In de winter is er meer wind en in de zomer meer zon. Voor momenten dat er minder energie is, zou opslag uitkomst kunnen bieden. B.v. door buurtbatterijen.

Tegelijk kunnen initiatieven uit de samenleving, zoals ‘smart energyhubs’ en energie-gemeenschappen, helpen om de transitie naar duurzame energie te versnellen. Op Arnestein loopt een project om een smart grid tussen bedrijven aan te leggen, waarbij bedrijven energie met elkaar kunnen uitwisselen en zo het elektriciteitsnet minder belasten en minder kosten hebben.

Een belangrijke kwestie bij duurzame energieopwekking is de opslag van energie. Bij industrieterreinen worden grote batterijinstallaties verwacht. In de wijken is dit veel kleinschaliger. Bij particulieren zou de auto of een batterij in huis gebruikt kunnen worden voor het opslaan van energie tijdens zonne-uren.

Energiebesparing

Het is belangrijk de bewustwording onder bewoners en bedrijven te vergroten zodat zij zelf maatregelen treffen in hun eigen (leef)omgeving, waar energie kan worden bespaard en duurzaam energie kan worden opgewekt. Gemeentelijk wordt een communicatieplan uitgevoerd en delen we via bijeenkomsten, persberichten, de Bode, social media en op onze website (er komt een nieuwe website voor duurzaamheid) berichten om inwoners te motiveren om actie te ondernemen. Voor technische informatie en advies blijven we gebruik maken van het energieloket, het Duurzaam Bouwloket om de particuliere woningeigenaar te informeren over de energietransitie en de mogelijkheden die een particulier heeft om zelf aan de slag te gaan.

Bedrijven worden via verschillende acties gemotiveerd om energiebesparende maatregelen te treffen. Kantoren zijn vanaf 2023 verplicht een label C te hebben. Inmiddels is geïnventariseerd dat 14 van de 134 label C verplichte kantoren nog niet voldoen. Hiervan hebben 7 kantoren aangegeven dat zij hun pand nog aan het verbeteren zijn tot label C. Bij de 7 andere panden is dit onduidelijk. De afdeling Vergunningverlening en Handhaving brengt de handhavingsmogelijkheden in beeld.

Verduurzamen monumenten

De in het derde kwartaal van 2024 op te starten actie op het gebied van een duurzaam monumentenpaspoort (samen met de gemeenten Veere en Schouwen-Duiveland) zal waarschijnlijk doorlopen tot in 2025. In 2025 is gepland om een ‘Nieuwe’ nota ruimtelijke kwaliteit vast te stellen waarin de verduurzamingsopgave voor gebouwen, waaronder monumenten, een belangrijk thema zal zijn. Daarnaast werken we aan het nieuw op te stellen erfgoedbeleid.

Omgevingsvisie

In de Middelburgse Omgevingsvisie is het volgende opgenomen over de gedeelde Walcherse ambitie t.a.v. energie:

1. We benutten primair de ruimte op bestaande daken voor het opwekken van zonne-energie;

2. Op een aantal nader aan te wijzen locaties zijn onder voorwaarden kleine windmolens op het land aanvaardbaar.

In de Omgevingsvisie is een zoekgebied voor een energielandschap opgenomen. In 2025 zal in samenwerking met een landschapsarchitect hier een voorstel voor gedaan worden. Verder zal bekeken worden hoe deze ambitie vertaald kan worden naar programma’s, waarbij rekening gehouden moet worden met de netcongestie.

2. Duurzame Gemeentelijke Organisatie

Zeeuws beleid Circulaire Economie

Eind 2022 heeft het college besloten om samen met alle Zeeuwse gemeenten en de provincie Zeeland, beleid en een uitvoeringsagenda op te stellen voor Circulaire Economie. Daarnaast heeft de gemeenteraad besloten:

• Circulariteit als een van de centrale criteria in zetten bij het inkoopbeleid, bij de verwerking van afval, bij de ontwikkeling van (bouw-) projecten en in het algemeen circulariteit binnen de gemeente stimuleren;

• Stimuleren dat circulariteit ook een financieel haalbare optie is;

• De doelstelling om in 2050 een circulaire gemeente te zijn;

• Circulariteit op te nemen in het Strategisch project Klimaat en Energie.

In 2023 is een kernteam, waar de gemeente Middelburg onderdeel van is, gestart met de contouren voor Zeeuws beleid en een uitvoeringsprogramma. Het bureau Circularities ondersteunt het kernteam in samenwerking met de Provincie Zeeland waarbij ook aansluiting wordt gezocht bij de Regionale Energie Strategie (RES) en afstemming plaatsvindt met het Openbaar Lichaam Afvalstoffenverwijdering Zeeland (O.L.A.Z). Het document bevindt zich momenteel in de conceptfase, waarbij inbreng van diverse Zeeuwse platformen, samenwerkingsverbanden, overlegstructuren en feedback van vakinhoudelijke ambtenaren van alle Zeeuwse gemeenten en de Provincie Zeeland wordt meegenomen. Bij volgende stappen worden alle Zeeuwse colleges en gemeenteraden inhoudelijk betrokken. In 2025 is een uitvoeringsprogramma gepland. Hiervoor zijn alvast middelen aangevraagd in de Kadernota 2025-2028.

Maatschappelijk Verantwoord Opdrachtgeven en Inkopen (MVOI)

Nederlandse overheden kopen jaarlijks voor ruim € 85 miljard in aan producten, werken en diensten. Hiermee hebben ze bij elkaar een enorme impact om de urgente vraagstukken van vandaag aan te pakken. Bij de gemeente Middelburg gaat het jaarlijks om ongeveer € 70 miljoen beïnvloedbare uitgaven. Met het Manifest MVOI worden de maatschappelijke opgaven zoals klimaatproblematiek, transitie naar een circulaire economie en grondstof-schaarste, concreet aangepakt. Elke keer wanneer een maatschappelijk verantwoorde keuze wordt gemaakt, snijdt het mes aan twee kanten; onze gemeentelijke organisatie draagt bij aan een betere wereld en we bewegen marktpartijen om steeds meer duurzame en sociale producten en diensten te ontwikkelen en te leveren. Het college heeft op 19 maart 2024 besloten dat zij het Manifest MVOI wil ondertekenen en vervolgens heeft het Managementteam opdracht gekregen de transitie naar MVOI op te starten. De planning is om uiterlijk eind 2024 het manifest MVOI te ondertekenen, zodat in 2025 gestart kan worden met de uitvoering.

Energiebesparing Openbare Verlichting

De landelijke doelstelling voor Openbare Verlichting is een besparing van 50% in 2030 ten opzichte van 2013. Volgens het ‘Fit for 55’ – pakket van de Europese Commissie moet de uitstoot van broeikasgassen in 2030 met 55% omlaag ten opzichte van het niveau van 1990. Inmiddels heeft de gemeente Middelburg ten opzichte van 1994 55,9% energie bespaard voor openbare verlichting. Hiermee is al voldaan aan de doelstelling ‘Fit for 55’. Bij regulier onderhoud wordt het energieverbruik verder teruggebracht. In 2025 is het aanbrengen van LED verlichting gepland in Dauwendaele, Stromenwijk en Arnemuiden ten noorden van het spoor.

Energieneutraal Middelburg – Gemeente als voorbeeld

De gemeente kan naast het faciliteren en stimuleren vooral een rol spelen door het goede voorbeeld te zijn. Bij uitvoering werkzaamheden vanuit gebouwbeheerplan nemen we energiebesparende maatregelen zoveel mogelijk mee. Waar van toepassing wordt onderzocht of bij de uitvoering een combinatie mogelijk is met Europese projecten.

In 2022 is in de raad de Verduurzamingsstrategie en bijbehorende Routekaart voor gemeentelijk vastgoed vastgesteld. De uitvoering van deze routekaart loopt door tot 2045. Gestart is met het (bijna) energieneutraal maken van drie gemeentelijke gebouwen. Deze trajecten worden goed gemonitord om de geleerde lessen bij de volgende projecten/gebouwen in de praktijk toe te passen. Op de huidige routekaart tot het jaar 2030 zijn 6 gebouwen toegevoegd namelijk: De Spot, scoutinggebouw Baarnselaan (Luthem), wijkcentrum en gymzaal Nieuw en Sint Joosland, gymzaal Rentmeesterlaan, Stadhuis aan de Markt (Quick-win) en de Kloveniersdoelen (quick-win).

Bij de verduurzaming van de panden of op andere technisch natuurlijke momenten wordt bekeken welke mogelijkheden er zijn om direct de toegankelijkheid van de gebouwen te verbeteren op grond van de verplichtingen vanuit de Wet Gelijke Behandeling voor personen met een chronische ziekte of handicap en het Besluit Algemene Toegankelijkheid.

Organisaties met meer dan 100 medewerkers moeten rapporteren over zakelijk vervoer en woon-werkverkeer. Dit om de CO2 uitstoot hiervan terug te dringen. De gemeente Middelburg voegt op het dienstreisformulier een nieuwe kolom toe met type vervoermiddel.

Duurzaam beheer en onderhoud

In 2025 is het volgende gepland:

• Afronden restauratie van de kademuur aan de Korendijk-Kinderdijk;

• Start van de renovatie van de kademuur aan de Turfkaai;

• Vervangen van een houten fiets-voetgangers brug voor een gronddam met daarover een fietspad (en daarin een duiker voor de waterafvoer);

• Uitvoeren van betonreparaties om de duurzaamheid van betonconstructies te borgen.

3. Bodem

De bodem is de basis voor de meeste menselijke activiteiten. Om ontwikkelingen uit te kunnen blijven voeren is het doel de kansen en kwaliteiten van de bodem duurzaam benutten.

Omgevingswet - onderdeel bodem

De Wet Bodembescherming verviel in de nieuwe Omgevingswet. De bevoegdheid die bij de Provincie lag, kwam per 1 januari 2024 bij de gemeente te liggen. De gemeente was verplicht om deze taken onder te brengen bij de RUD Zeeland. In 2025 worden deze taken geëvalueerd.

Het onderbrengen van het bodemgedeelte in het Omgevingsplan is in samenspraak met de andere Zeeuwse gemeenten voorbereid. Op een logisch moment (qua planning omgevingsplannen) zal dit gedeelte opgenomen worden in het Middelburgse Omgevingsplan. Dit moet gebeuren voor 2032.

In Middelburg komt vooral binnen de stadsveste in het centrum, in de oude dorpskernen en langs de oude doorgaande wegen, zoals de Noordweg, historische bodemverontreiniging voor. Dit is meegenomen in de concept bodemregels voor het Omgevingsplan. Waarbij voor historische loodverontreiniging is aangegeven hoe hiermee omgegaan kan worden.

Waarden toelaatbare kwaliteit van de bodem voor lood per gebruiksfunctie:

4. Klimaatadaptatie en duurzaam watersysteem

Door klimaatverandering neemt de kans op wateroverlast, hitte, droogte en overstromingen toe. Dat levert risico’s op voor de economie, gezondheid en veiligheid. Het is van groot belang dat Middelburg zich aanpast aan deze veranderingen. Hitte en verdroging moet bijvoorbeeld worden tegengegaan door het opener maken en verwijderen van verhardingen en het vergroenen van de openbare ruimte. Dit heeft ook effect op bijvoorbeeld onderhoud, onkruidbestrijding en bergingscapaciteit van water om wateroverlast te voorkomen. Uiteindelijk levert het een fijner leefklimaat op.

• Waar van toepassing wordt onderzocht of bij de uitvoering van beheer en onderhoud een combinatie mogelijk is met Europese projecten.

• In het Deltaplan Ruimtelijke adaptatie staat hoe gemeenten, waterschappen, provincies en het Rijk het proces van ruimtelijke adaptatie willen versnellen en intensiveren. Voor de uitvoering van het Deltaplan is binnen Zeeland gezocht naar samenwerking. De gemeente is één van de deelnemers van het Zeeuws Kernteam Klimaatadaptatie. Het Kernteam is bewaker van de uitvoering van de Klimaatadaptatiestrategie Zeeland (KasZ).

• Aanpassen aan het klimaat raakt veel facetten. Kwetsbare groepen zijn bijvoorbeeld extra kwetsbaar voor hitte. Woningcorporaties zullen hun woningvoorraad klimaatbestendig moeten maken voor hitte. Daarnaast kunnen zij hun bijdrage leveren door regenwater van de daken ter plaatse te bergen of af te laten voeren via het schoonwaterriool.

• In 2025 is conform het Stedelijk Water Programma Middelburg 2021-2030 (SWP) de vervanging of renovatie gepland van ca. 3,4 km riolering, en het afkoppelen van ca. 3,3 ha verhard oppervlak. Tevens worden 3 nieuwe projecten opgepakt op locaties waar in de toekomst wateroverlast wordt verwacht. Hiervoor zijn in het SWP middelen beschikbaar.

• De gemeente Middelburg laat het onderhoud van de rioolgemalen en pompinstallaties uitvoeren door het waterschap Scheldestromen. Hiervoor is een samenwerkingsovereenkomst afgesloten tot en met 2031.

5. Klimaatbestendig groen in de Woonomgeving

Een klimaatbestendig openbaar groen draagt bij aan de volksgezondheid door o.a. het verminderen of voorkomen van hittestress. Daarnaast kan dit openbaar groen (extra) regenwater opvangen dat niet via het riool kan worden afgevoerd. Daarmee wordt overlast voorkomen of verminderd. In 2025 wordt biodiversiteit versterkt door dit, waar mogelijk, te implementeren in het huidige onderhoud, beheer en inrichting.

6. Geluid en Lucht

Op een landelijke lijst staan woningen die aan hoge geluidsniveaus door weg- en/of railverkeer worden blootgesteld. Al jaren wordt aan deze lijst gewerkt door middel van het uitvoering van geluidssaneringen. De geluidssanering aan de Statenlaan is het laatste project wat uitgevoerd moet worden. De afronding hiervan staat gepland in 2025.

Als de Omgevingswet in werking treedt, moet de Basis Geluid Emissie (BGE) van alle gemeentelijke wegen met meer dan 2500 motorvoertuigen per etmaal worden onderzocht en worden aangemeld bij het centraal register van het rijk CGGV. Dit moet geregeld zijn in 2027.

De gemeente Middelburg ondersteunt net als de andere Zeeuwse gemeenten de uitvoering van het Schone Lucht Akkoord van de Provincie Zeeland. Daarnaast gaat de gemeente uitzoeken of en in hoeverre we uitvoering kunnen geven aan het Schone Lucht Akkoord door dwarsverbanden met andere beleidsvelden, thema’s en organisaties inzichtelijk te maken en te bepalen waar er al bijgedragen wordt aan een verbeterde luchtkwaliteit.

7. Externe Veiligheid

Met de komst van de Omgevingswet moeten gemeenten anders omgaan met het groepsrisico. Er gaat gewerkt worden met aandachtsgebieden. Binnen deze aandachtsgebieden moeten/mogen voorschriftengebieden worden aangewezen. Het huidige beleid op het gebied van externe veiligheid dient ook een plaats te krijgen en zal worden geüpdatet.

8. Afval

Uitvoering afvalbeleidsplan

De landelijke doelen zijn:

• 2020: 100 kilo restafval

• 2020-2025: 100 kilo restafval én focus op kwaliteit

• 2050: Nederland Circulair: zo veel mogelijk recycling

Sinds eind 2022 is er afkeur van PMD (plastic- en metalenverpakkingen - en drinkpakken). Hierdoor waren er minder vergoedingen en meer kosten voor de verbranding van het afgekeurde PMD-afval. Al met al een flinke kostenpost. Structurele verbetermaatregelen zijn noodzakelijk zoals distributie doorzichtige zakken, inzet afvalcoach en extra communicatie. Een afvalcoach en extra communicatie hebben bovendien een gunstig effect op de andere afvalstromen. Samen met de inwoners wordt gewerkt aan verbetering om het recyclebare afval weer voldoende herbruikbaar te laten zijn.

Op dit moment is het lastig te prognosticeren hoeveel afkeur en goedkeur er zal zijn. We doen daarom een aanname voor 2025 van circa 75% goedkeur/25% afkeur. Voor 2025 worden er bovendien landelijk nieuwe ketenafspraken gemaakt tussen de Nederlandse gemeenten en Verpact. Onze ambitie blijft 100 kilo restafval per inwoner én focus op kwaliteit van grondstoffen.

Project Schoon Zeeland

De uitvoering is gericht op Natuur- en Milieueducatie van (basis)scholieren. Het blijkt namelijk dat er een verband is tussen gerichte educatie op school en kennis, houding en gedrag op latere leeftijd. De intentie is om de gastlessen (zwerf)afval op de basisscholen in 2025 te continueren. Waarbij elke leeftijdsgroep (na een stukje binnenles) naar buiten gaat om de omgeving schoon te maken.

9. Verkeer en Vervoer

Energieneutraal Middelburg – Mobiliteit

Bij mobiliteit geldt eerst inzetten op energie besparen en dan hernieuwbare energie toepassen om de mobiliteit te verduurzamen.

• De fiets staat in het mobiliteitsbeleid op nummer één. In een (continu) participatief proces worden (gezamenlijk met maatschappelijke organisaties) fiets stimulerende en/of verkeersveiligheid verhogende maatregelen voorgesteld. Afhankelijk van de beschikbare financiële middelen worden deze op korte of langere termijn uitgevoerd.

• Om in 2025 in de laadbehoefte van elektrische personenauto’s en bestelauto’s te voorzien zijn ongeveer 500 (semi)publieke laadpunten nodig. In 2030 zijn ongeveer 1500 (semi)publieke laadpunten nodig voor deze gebruikersgroep (een laadpaal heeft doorgaans twee laadpunten). We volgen hierin een vraagvolgend beleid en stellen daar ruimte voor beschikbaar.

• Het gebruik van deelauto’s zorgt voor minder eigen auto’s en een verduurzaming van het wagenpark in de gemeente. De gemeente zal deze initiatieven waar mogelijk ruimtelijk faciliteren.

• Zie verder programma verkeer en vervoer.

10. Een leefbare fysieke ruimte

De Omgevingsvisie en het bijbehorende uitvoeringsplan geven richting aan de uitvoering van een leefbare fysieke ruimte.

11. Bedrijven

Doel is te komen tot een duurzame groene economie. Door duurzame oplossingen vergroten bedrijven hun rendement en versterken ze hun concurrentiepositie.

Milieuhandhaving

Middelburg heeft ongeveer 1.200 locaties met bedrijven waar milieubelastende activiteiten plaatsvinden volgens het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal). De gemeente is voor deze inrichtingen het bevoegd gezag. Dit houdt onder andere in dat de gemeente verantwoordelijk is voor de controle op de naleving van de milieuvoorschriften door die bedrijven. De uitvoering van deze taak is als volgt onderverdeeld:

1. De gemeente voert voor 850 bedrijven alle vergunningverlening, toezicht en handhaving- taken (hierna VTH-taken) zelf uit.

2. Bij zo’n 350 bedrijven voert de RUD Zeeland de VTH-milieutaken in mandaat voor de gemeente uit. Dit zijn de locaties met de meest zware milieubelastende activiteiten.

Daarnaast is de provincie Zeeland bevoegd gezag voor vier bedrijven binnen de grenzen van de gemeente Middelburg. De provincie heeft de uitvoering van de VTH-taken ondergebracht bij de DCMR milieudienst Rijnmond en RUD Zeeland. De gemeente voert wel de BRIKS-taken (Bouwen, Reclame, Inrit, Kappen en Slopen) bij deze vier bedrijven uit. Zo werken dus een aantal overheidsorganen samen aan een schoon en veilig Middelburg.

De Omgevingswet trad op 1 januari 2024 in werking. De Omgevingswet is bepalend voor de planning van de collega’s die uitvoering geven aan milieutoezicht en -handhaving bij de gemeente. Voor de planbare milieuactiviteiten stellen we als doelen in 2025:

• Controle ondermijning: In het vervolg op het project Arnestein (ondermijning), dat in 2022 is afgerond, nemen de toezichthouders milieu ook in 2025 deel aan ‘ondermijning’ controles. De succesvolle samenwerking met de collega’s van openbare orde en veiligheid, de RUD Zeeland, politie, Belastingdienst etc. wordt voortgezet en zal breder (in de gehele gemeente) plaatsvinden.

• Nieuwe VTH-software i.v.m. met de Omgevingswet. De juiste gegevens van de ‘oude’ software moeten overgezet worden naar de nieuwe software. Het gaat om documenten, procedures en inrichting gebonden gegevens, zoals: SBI-codering, van toepassing zijnde regelgeving maar ook telefoonnummers waarop personen bereikbaar zijn. Niet alle informatie zal automatisch overgezet kunnen worden. Hier worden ook in 2025 de nodige uren aan besteed.

• We voeren 40 integrale milieucontroles bij bedrijven uit.

• Sinds 2023 moeten kantoren minimaal energielabel C hebben om nog als kantoor gebruikt te mogen worden. In samenwerking met de andere Zeeuwse gemeenten is in 2023 het beleid qua toezicht en handhaving opgesteld. De uitwerking van dat beleid wordt opgenomen in het jaarplan 2025. De toezichthouders van Bouwen en Wonen gaan toezien op de naleving, omdat de energielabel C-verplichting voor kantoren is opgenomen in het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl).

Problematiek plastic korrels

In 2025 wordt in overleg met RUD Zeeland onderzocht op welke manier de Zeeuwse problematiek m.b.t. plastic korrels beter in kaart kan worden gebracht. Binnen het stroomgebied van Nederland worden jaarlijks naar schatting 17.000 ton aan plastic korrels geloosd. Dat is afkomstig uit lekverliezen van de keten van plastic korrels: producerende bedrijven, transport van de korrels, bedrijven die de korrels gebruiken en zwerfafval van burgers en bedrijven. Binnen de EU gaat het om circa 170.000 ton jaarlijks voor alle stroomgebieden. Zeeland is nog niet goed in kaart gebracht.

Invulling van financiële ruimte kadernota 2025-2028

1. ¹ Voor een toelichting op de mutaties 2024 - 2027 zie begroting 2024 en meerjarenraming 2025-2027.

1. CDOKE (1)

Gemeenten spelen een belangrijke rol in de uitvoering van de klimaat en energieplannen. Het kabinet ondersteunt gemeenten hierbij met geld voor de jaren 2023 tot en met 2025. Met dit geld kunnen gemeenten extra personeel aantrekken. Gemeenten kunnen meer kennis opdoen en experts inhuren. Gemeenten moeten ervanuit kunnen gaan dat ze dit geld elk jaar krijgen. Anders kunnen ze geen langdurige verplichtingen aangaan. Rijk, provincies en gemeenten overleggen nog om ook te zorgen voor zekerheid na 2025. In de begrotingscirculaire van de provincie is aangegeven dat: "Het bedrag dat u kreeg voor uw gemeente voor 2023, mag u vanaf 2025 jaarlijks in uw begroting opnemen. Hierover hebben wij u in het voorjaar van 2023 geïnformeerd. We gaan er dan wel vanuit dat u dit bedrag zowel aan de opbrengsten- als de kostenkant opneemt. Want het extra geld dat u krijgt, is bestemd voor extra klimaat- en energietaken." Bij het opmaken van de jaarrekening 2023 hebben wij kunnen vaststellen dat alle inzet van ambtelijke uren de middelen binnen de regelgeving kunnen worden afgedekt. Hiermee is aan de voorwaarden voldaan. Doordat een gedeelte van de middelen voor diverse klimaatonderdelen al in de begroting zijn/waren voorzien, is het restant van deze middelen vrij inzetbaar, rekening houdend met onderstaand voorstel.

2. CDOKE (2)

Het college stelt aan uw raad voor deze middelen expliciet te behouden voor de klimaatdoelstellingen. Gedacht wordt aan een subsidieregeling die inwoners gaat helpen om hun woningen energiezuiniger, (richting) aardgasvrij, klimaatadaptiever en circulairder te maken. Deze middelen kunnen we daar goed voor gebruiken.

3. Circulaire Economie

De transitie naar een circulaire economie in de regio Zeeland concretiseren. In samenwerking met Zeeuwse gemeenten en de provincie Zeeland zijn op ambtelijk niveau conceptdoelstellingen en een conceptbeleidsplan met uitvoeringsactiviteiten opgesteld. Het bestuurlijke traject is inmiddels opgestart. Informatiebijeenkomsten voor bestuurders staan voor Q2 op de planning en vaststelling door gemeenteraden Q3/4. In het conceptbeleidsplan zijn er voor vier thema’s doelstellingen en globale uitvoeringsactiviteiten opgenomen.

• Bouw en gebouwde omgeving (Algemeen, bestaande bouw, nieuwbouw, gronduitgifte, gebiedsontwikkeling);

• Infrastructuur en openbare ruimte;

• Inkoop en consumptie;

• Afval en grondstoffen.

Voor elk van deze thema’s en sub-thema’s is voor 3 doelgroepen doelstellingen en activiteiten geformuleerd: Eigen organisatie, Inwoners & Bedrijven / externe organisaties.

4. Regievoering regionaal VTH beleid

Tijdelijke middelen vrij te maken ten behoeve van regievoering en deelname aan werkgroepen Vergunningverlening, Toezicht en Handhaving (VTH) Zeeland en capaciteit voor de uitvoering van de AMvB voortkomend uit Interbestuurlijk programma versterken VTH stelsel (IBP VTH).

5. Uitbreiding groenonderhoud middels SROI

College en raad gaan meer inzetten op SROI. Uitbreiding van het budget voor groenonderhoud bij het Crematorium en begraafplaatsen vanwege marktconforme tarieven vanuit Orionis en meer inzet op Social Return On Investment (SROI). SROI is een aanpak om meer werkgelegenheid te creëren voor mensen met een grote(re) afstand tot de arbeidsmarkt. De gemeente past SROI toe om ervoor te zorgen dat investeringen naast het ‘gewone’ rendement ook concrete sociale winst opleveren, hiermee zet de gemeente in om deze mensen perspectief te bieden op werk, inkomen én participatie in de samenleving. De inzet via SROI is binnen de verschillende programma's opgenomen. Naast het genoemde bedrag is ook nog € 120.000 bij groenonderhoud voorzien en € 40.000 voor regionale samenwerking Walcheren.

6. Formatie vakspecialist reiniging

Er is formatie uitbreiding benodigd voor het beheer van het containerpark en databeheer ten behoeve van juiste en continue dienstverlening op gebied van afvalinzameling en correcte belastingaanslag.

Beleidsindicatoren

Wat mag het kosten?